2024-03-29T16:27:02Z
https://jis.uk.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=353
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
جایگاه مریم مجدلیّه در متنهای گنوسی با تکیه بر متن پارتیِ مانوی
حمیدرضا
اردستانی رستمی
چنانکه بسیاری از پژوهندگان کیش مانی اشاره داشتهاند، مانی از اندیشههای گنوسی متأثّر بودهاست و مطالعۀ متنها و باورهای گنوسیمانوی، ویژگیهایی همانند را میان مانویان و گنوسیان آشکار میکند. در پژوهش پیشِ رو، یکی از همین همانندیها، یعنی شباهت جایگاه مریم مجدلیّه را در متنهای گنوسی (انجیلهای توماس، حقیقت، فیلیپ، مریم و...) و متنهای مانوی، با تکیه بر متن پارتی M6281+M6246 بررسی میکنیم. در پایان درخواهیم یافت همانگونه که گنوسیان مریم را بزرگ میدارند و او را جانشین حقیقی و نخستدیدارکننده با عیسی در پس از رستاخیز میدانند، در متن مانوی نیز مریم نخستین کسی است که پس از برخاستن از گور با عیسی دیدار میکند و بر حواریون و ازجمله پطرس که در مسیحیّت رسمی جانشین عیسی است، رازِ جهان را آشکار میکند. در این متن مریم را آموزگار حواریون و جانشین عیسی مییابیم.
گنوس
مریم مجدلیّه
عیسی
مانی
سرود تصلیبِ مانویِ پارتی
2018
08
23
1
22
https://jis.uk.ac.ir/article_2102_4dbfb58a0ceea0e7f7e5c32f8398d143.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
طبقهبندی قصههای عامه در مجموعۀ هفتِ باستانی پاریزی و تاریخ کرمانِ محمود همت
فاطمه
امینی زاده
زهره
زرشناس
قصه بازتابدهندۀ بخش مهمی از فرهنگ و تمدن یک قوم و از جنبههای مختلف قابل توجه و بررسی است. بیش از دویست سال است که مطالعات علمی در حوزۀ قصه آغاز شده است. برادران گریم اولین کسانی بودند که قصهها را با نگاهی علمی گردآوری کردند. صد سال بعد در 1910م آنتی آرنه با اثر فهرست تیپهای قصه، زمینۀ مطالعۀ جهانی بر روی قصهها را فراهم کرد. پنجاه سال بعد استیث تامسون تحریری جدید از اثر آرنه ارائه داد که این تحریر به فهرست آرنه/ تامسون شهرت و مقبولیت یافت. در زمینۀ قصههای ایرانی اولین و جدیترین کار در حوزۀ طبقهبندی علمی قصهها توسط اولریش مارزلف در 1984م انجام گرفت. پس از این با وجود مطالعات گسترده پژوهشگران و دانشجویان ایرانی در این حوزه، در بخش طبقهبندی قصهها، فعالیت چشمگیری انجام نشده است. پژوهش حاضر به طبقهبندی قصههای عامه در چندین متن تاریخی معاصر کرمان میپردازد و از این حیث نمونهای پیشین ندارد. این پژوهش هفت اثر باستانی پاریزی (1393-1304) و یک اثر محمود متدیّن مشهور به همّت کرمانی (1374-1298) را بر پایهی الگوی آرنه/ تامسون و مارزلف مورد مطالعه قرار داده است.
ادبیات عامه
قصه
طبقهبندی
باستانی پاریزی
مورخان کرمان
2018
08
23
23
51
https://jis.uk.ac.ir/article_2103_ce081f76064082e7ed326febb11f246d.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
شکلگیری ارتباطات حوضه دریاچه ارومیه و شرق آناتولی
علی
بیننده
حوضه دریاچه ارومیه با ویژگیهای خاص جغرافیایی و طبیعی همواره مورد توجه گروههای مختلف جمعیتی در دوران پیش از تاریخ تا به حال بودهاست. امکان ارتباط حوضه دریاچه ارومیه از طریق کرویدورهای چون کیل شین و حاج عمران با شمال بینالنهرین بسیار آسانتر از برقراری ارتباط با سایر مناطق خصوصا زاگرس مرکزی است. برخی شکلگیری را نتیجة مهاجرت مردمان شمال بینالنهرین میدانند که به دنبال یافتن چراگاههای مناسب و وضعیت بهتر از طریق دره هایی که امروزه یخش غربی حوضه دراچه ارومیه را به شمال عراق وصل میکند، به این منطقه آمدهاند. بر اساس شواهد باستان شناسی در دوره مسوسنگ ارتباط میان شمال غرب ایران و شرق اناتولی از طریق ارز روم، شرق رود ارس و حوالی دریاچه اورمیه صورت میگرفته است. اگرچه در بحث تشابهات فرهنگی باید روند تکامل جوامع را نیز در نظر داشت اما با توجه به مدارک و شواهد به نظر میرسد این فرهنگ نیز بیشتر متاثر از بینالنهرین است و از طریق دره های میان کوهی زاگرس منتقل شده است.
حوضۀ دریاچه ارومیه
پیش از تاریخ
بین النهرین
آناتولی
2018
08
23
53
74
https://jis.uk.ac.ir/article_2104_8291de16d9b68c060d563eb51d5dfcd1.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
نقشهای معنایی حرف اضافة «از» در زبان فارسی
احسان
چنگیزی
زبان به مانند موجودی زنده در طی زمان، دستخوش تغییر و تحوّلات میگردد و بررسی ویژگیهای آن در صورت کنونی بدون در نظر گرفتن تغییرات درزمانی، پژوهشی ناقص و نارساست. در این مقاله، نقشهای معنایی حرف اضافة «از» در زبانهای اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه، پارتی، فارسی دری و فارسی امروز، با استفاده از دادههای دستور این زبانها و نیز واژهنامههای هر یک بررسیشدهاست. «از» در زبان اوستایی و فارسی باستان به صورت hača/hačā آمده و از ریشة hak- به معنی «همراهی کردن» است. در فارسی میانه به صورت az و در پارتی به صورت až باقیماندهاست. در زبان سنسکریت ودایی، این حرف اضافه به صورت sačā برای دلالت بر نقش معنایی همراهی بهکاررفتهاست، اما در زبانهای ایرانی دورة باستان، نشانهای از کدگذاری نقش معنایی همراهی با hača/hačā در دست نیست. در زبانهای اوستایی و فارسی باستان hača/hačā بر نقشهای معنایی مختلفی از جمله خاستگاه، جدایی، سبب، روش دلالت داشتهاست. az و až در فارسی میانه و پارتی نیز این کارکردها را حفظ کرده و افزون بر آن، نقشهای معنایی دیگری مانند ابزار، جنس، مقایسه، و جزء و کل را کدگذاریکردهاند. افزون بر کارکردهای ادوار پیشین، در فارسی دری و فارسی امروز، «از» کدگذاری نقشهای معنایی دیگری را بر عهده دارد و در کدگذاری برخی از نقشهای معنایی، مانند ابزار و جنس میتوان حرف اضافة «با» را جایگزین آن ساخت.
واژههای کلیدی: حرف اضافه
از
با
نقش معنایی
2018
08
23
75
95
https://jis.uk.ac.ir/article_2105_76f0d40de3bbfe94b8bbde37fe59af74.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
آتشکدۀ اروخش( بنای امامزاده محمدی) شاهدی دیگر از شهر باستانی الشتر
مهدی
حیدری
عباس
مترجم
الشتر نام بخش مرکزی دشتی کوچک است که در شمال لرستان جای دارد. چند دهه پیش در ناحیه شمالی دشت الشتر بنایی موسوم به امامزاده محمدی، پس از قرنها مدفونبودن در زیر خاک، شناسایی شد. امامزاده محمدی نامی جدید است که کمتر از نیم سده پیش، از سوی اهالی الشتر به این بنا داده شد. این نامگذاری به سبب یافتن سنگ قبریست که از داخل این بنا به دست آمد. براساس یک رسم دیرینه، ایرانیان معمولا اینگونه بناها که هویّت صاحب آن نامعلوم بوده، «امامزاده» نام مینهادهاند. بررسیهای صورت گرفته از بنای امامزاده محمدی، نشان داد که این بنا احتمالاً متعلّق به دوره سلجوقیان بوده است. با تأمّل بیشتر در این بنا، طرح اوّلیۀ آن که نوعی چهارتاقی از دوران پیش از اسلام را نشان میداد، مشخص گردید. بر این اساس، این بنا دو دوره آبادانی از دوران پیش و پس از اسلام را نشان میدهد. از سویی، گزارشهای تاریخی و جفرافیایی در متون اسلامی، از شهری آباد با نام «الیشتر» و آتشکدۀ «اروخش» در این ناحیه یاد میکنند. به نظر میرسد، بین بنای امامزاده محمدی و آتشکدۀ اروخش ارتباطی وجود داشته باشد. مطالعه حول این موضوعات وجه همت نگارندگان در این پژوهش قرار گرفته است.
واژه های کلیدی: الشتر
بنای امامزاده محمدی
آتشکده اروخش
جغرافیای تاریخی
2018
08
23
97
113
https://jis.uk.ac.ir/article_2130_4295e65f25cd5c738ac5bc50ac2665c4.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
سیر تطوّر مراسم باران خواهی در منطقۀ دشت خاک زرند
آسیه
ذبح نیا عمران
فخرالسادات
احمدی گوهری
دهستان دشت خاک در فاصلۀ 30 کیلومتری از شهرستان زرند، 105 کیلومتری مرکز استان کرمان و در جهت جغرافیایی شمال شرقی آن قرار دارد. یکی از اهّم مشکلات منطقۀ کویری دهستان دشت خاک، خشکسالی و بیآبی است. مراسم بارانخواهی که خاستگاه آن مناطق کمباران و خشک است، بیانگر نوعی ناتوانی انسان در مقابل قوای طبیعی است. با توجه به اینکه خشکسالی و کمبارانی در اکثر مناطق ایران حاکم بوده و مردم در تغییر شرایط موفقیت چندانی نداشتهاند، نمایشهای آیینی بارانخواهی پا به عرصههای اجتماعی گذاشته، نوعی تسکین روحی و اجتماعی را در جامعه حاکم ساخت. مراسم بارانخواهی دهستان دشت خاک با تفاوتهای قابلتوجه نسبت به مراسم مشابه و سیر تکاملی منحصربهفرد و خاص خود، با تمام رسوم بارانخواهی در ظاهر متفاوت است، اما در باطن یک هدف و حقیقت را دنبال میکند که همانا نزول باران است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا به شکل توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانهای، به سیر تکاملی مراسم بارانخواهی و نمادهای مرتبط با آن در منطقۀ دشت خاک زرند کرمان بپردازد.
واژههای کلیدی: بارانخواهی
دشت خاک
تالو
نماد
آیینهای نمایشی
2018
08
23
115
131
https://jis.uk.ac.ir/article_2106_a943d07e545689e4e4fee9a0e01fbe9a.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی و تحلیل متون منسوب به جاماسب
شاهرخ
راعی
دو اثر جاماسبنامه و یادگارجاماسبی در برگیرندۀ پیشگوییهای منسوب به جاماسب هستند. این دو متن همراه با متن زندبهمنیسن اصلیترین منابع موجود در زمینۀ فرجامشناسی زرتشتی را تشکیل میدهند. متون جاماسبنامه و یادگارجاماسبی دارای بخشهای مختلفی به فارسیمیانه، پازند و فارسی بوده و در طول تاریخ دستخوش تغییر و تحولات زیادی شدهاند. در این مقاله پس از بررسی ساختار کلی و محتوای بخشهای گوناگون این دو متن، تحلیلهایی در راستای شناخت دقیقتر و روشن کردن سیر تحوّلات تاریخی و چگونگی گسترش این متون ارائه خواهدشد. تأثیر آمدن اعراب بر تکوین و شکلگیری برخی مطالب موجود در جاماسبنامه و یادگارجاماسبی، مقایسۀ برخی مطالب این دو متن با دیگر متن آخرتشناسانۀ فارسی میانه یعنی زندبهمنیسن و بررسی برخی مطالب اساطیری و رویدادهای تاریخی موجود در این متون و همچنین احتمال وجود نوعی وزن در جاماسبنامه از دیگر مواردی است که در این مقاله به آنها پرداختهخواهدشد.
واژههای کلیدی: فرجامشناسی زرتشتی
متون پهلوی
متون رستاخیزی
جاماسبنامه
یادگارجاماسبی
2018
08
23
133
153
https://jis.uk.ac.ir/article_2107_076e6c4a2f9f684ba523f7adcb5b7438.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی و تحلیل عناصر قدرت شهری در دورههای تاریخی و معاصر
محمد
رحیمی
چکیده شهر را باید آیینه تمامنمایی دانست که هر نوع تغییرات در آن ارتباط بسیار نزدیکی با نظامهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف دارد. درواقع ادارۀ شهر در هر دورهای نشاندهندۀ مناسبات و روابط نظامهای مختلف حاکم بر شهر است. برای بررسی این تغییرات نیازمند مطالعه روابط و مناسبات حاکم بر جوامع شهری هستیم. آنچه در این بین شهر را ببیشتر تحت تأثیر قرارداده است ساخت قدرت در شهر است که درحقیقت ساخت قدرت و نظام حکومتی مینیاتوری از کل روابط جامع هستند که در ارتباط نزدیکی با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی قرار دارند. مسئلۀ اساسی این است که شهرها بهشدت از قدرت و عناصر آن تأثیر میپذیرند و چگونگی تأثیرپذیری مورد مطالعه برای این مقاله است. هدف تحقیق شناسایی عناصر قدرت و چگونگی تأثیرگذاری آنها بر شهرهای ایران در ادوار مختلف تاریخی میباشد. ازاینرو برای شناخت ویژگیهای عمومی چگونگی ادارۀ شهرها در ایران، بررسی خصوصیات و ساختار عمده سیاسی، اجتماعی ایران در ادوار تاریخی ضروری است. در این مقاله با روش توصیفی و اسنادی به بررسی و تحلیل نوع الگوی حاکم بر شهرهای کشور ایران در دورههای تاریخی مختلف پرداخته شدهاست. نتیجه تحقیق نشان میدهد با بررسی عناصر قدرت شهری در اداور گذشته و حال، هرچه به جلو قدم میگذاریم شهر و عناصر قدرت شهری دچار یکسری تغییر وتحولات میگردد که در مواقعی این تحولات به نفع شهر بوده و در مواقعی نیز شهر دچار یک نوع سردرگمی و بحران گردیدهاست.
واژههای کلیدی: عناصر قدرت شهری
حاکمیّت شهری
ساختار شهری
ادوار تاریخی
2018
08
23
155
176
https://jis.uk.ac.ir/article_2108_2bcc93204288c963d0871e1edeed3cec.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی تحلیلی رقابتهای سیاسی و اقتصادی انگلستان و روسیه در خلیج فارس(1820-1907م)
بهمن
زینلی
علیاکبر
جعفری
طیبه
رستمی
خلیج فارس در طول تاریخ پرفرازونشیب خود همواره بهعنوان یکی از مناطق مهم و استراتژیک موردتوجه کشورهای منطقهای و فرا منطقهای قرار داشته است. این کشورها همواره سعی داشتهاند جایگاه سیاسی و اقتصادی خویش را در این منطقه ارتقاء بخشند. در سالهای 1820 تا 1907 م، خلیج فارس صحنه رقابت بینالمللی گردید. رقابت انگلستان و روسیه بهعنوان دو قدرت جهانی در سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم در خلیج فارس بخش مهمی از تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این منطقه است. هدف این پژوهش پرداختن به این مسئله است که چه عواملی سبب شد خلیج فارس در طی سالهای 1820 تا 1907 م. صحنه رقابت سیاسی و اقتصادی انگلستان و روسیه گردد. در راستای پاسخ به این سؤال تلاش میشود که با استناد به منابع اصلی و پژوهشی و به شیوه توصیفی و تحلیلی موضوع مورد بررسی قرار گیرد و به نظر میرسد که با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خلیج فارس و نزدیکی آن به هند، باعث گردید که انگلستان در راستای حفظ منافع سیاسی و نظامی خود در این منطقه و روسها در راستای دستیابی به منافع جدید، به رقابت جدی پرداخته، که نهایتاً با تسلط کامل انگلیس بر این منطقه و خروج روسها از آن در سال 1907 م به پایان آمد.
رقابت
استعمار انگلیس
روسیه
خلیج فارس
2018
08
23
178
195
https://jis.uk.ac.ir/article_2109_e58bae3fd838acfabb5b684d9f84a856.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی شیوههای عملکرد عیّاران در متنهای حماسی و عیّاری
فاطمه
غلامی
افسون
حمیدی
بخش قابل توجّهی از متون حماسی و داستانهای قهرمانی، آکنده از شیوهها و شگردهای عیّاری است. عیّاران شخصیتهایی والا هستند که هنگام ناکارآمدی جنگ و ستیز وارد داستان شده، با روشهای ویژۀ خود بر کشش داستان میافزایند. در این جستار، شیوههای عملکرد عیّاران در چند متن حماسی و عیاری بررسی شدهاست. این پژوهش با هدف تبیین دقیقتر کارویژهها و تحلیل ساز و کارهایی صورت یافتهاست که در بسیاری از داستانها موجب گرهافکنی و یا برون رفت از بحران میشود. بدین منظور پس از عنوان هر شگرد، نمونههایی به دست داده میشود. متنهای بررسی شده عبارتند از: شاهنامۀ فردوسی، سمک عیّار، دارابنامۀ ترسوسی، دارابنامۀ بیغمی، برزونامه و اسکندرنامه. پژوهش به روش تحلیل محتوا بر پایۀ منابع کتابخانهای سامان یافتهاست. براساس نتایج، روشهایی که عیّاران بدان وسیله به مقصود خود میرسند بدین شرح است: تعویض لباس، تغییردادن چهره، آراستن خود به شیوههای مختلف، استفاده از داروی بیهوشانه، انگشتر، کمند، صندوق، پنهان کردن وسیلۀ دفاعی در ساق موزه، ناشناسرفتن به سپاه دشمن، شناسایی مکان با بوییدن خاک و سخن گفتن به زبانهای دیگر. این شیوهها نشان میدهد چگونه در داستانهای حماسی- عیاری یکنواختی ماجراها بر هم میخورد و توجّه خواننده به عناصر تأثیرگذار و مهمّی که گاه فراتر از جنگ و ستیز هستند، جلب میشود.
واژه های کلیدی: متون حماسی
متون عیّاری
عملکرد عیّاران
2018
08
23
197
215
https://jis.uk.ac.ir/article_2110_c1ece3392806dc5c1f6d3c32c0e01b57.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی ساختار آیینی و اساطیری قدمگاه در جیرفت
یوسف
فاریابی
معصومه
برسم
محجوبه
امیرانیپور
چکیده در جهان اسلام قدمگاههای زیادی با عناوین مختلف وجود دارد که همواره مورد احترام عامة مردم هستند و معمولاً جهت نیایش، حاجتخواهی و یا تدفین مردگان به این اماکن میروند. قدمگاهها در باورهای اعتقادی و اساطیری ساکنان حوزة جیرفت جایگاه ویژهای دارند. پلان قدمگاهها به شکل مربع یا دایره و سقف آنها گنبدی و درب ورودی آنها کوتاه و رو به آفتاب است. هدف از این مقاله بررسی روند شکلگیری قدمگاهها و ریشهیابی باورها و عقاید اساطیری در جیرفت است. پرسش اصلی این است که کارکرد اساطیری و آیینی قدمگاهها و زمینة شکلگیری آنها در حوزة تمدنی جیرفت چگونه است؟ روش گردآوری اطلاعات «اسنادی و میدانی» و روش پژوهش «توصیفی و تحلیلی» است. این تحقیق نشان میدهد که ساختار آیینی و اساطیری قدمگاهها در این حوزه برگرفته از باورهای پرستش و احترام به عناصر طبیعت نظیر آب، آتش و خاک، درخت، سنگ و... است.
واژههای کلیدی: قدمگاه
ساختار آیینی و اساطیری
جیرفت
2018
08
23
215
233
https://jis.uk.ac.ir/article_2111_355d9181d9a7555d20032a6831d66e1d.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
بررسی درونمایه شعرهای کوتاه سهیل محمودی با تکیه بر هایکو و سنریو در سه دفتر: رؤیای درخت، ریشهداراست؛ بهار، ادامۀ پیراهن توست؛ حالا، هردو تنهاییم
راضیه
فولادی سپهر
شعرکوتاه درکمترین زمان بیشترین معانی را به مخاطب متفکر و جدی امروز انتقال میدهد و به دلیل آزادی از قیود زبانی، زمانی و وزنی، نوعی بی پروایی، رهایی و ابراز وجود در برابر قالب و اندیشه های کهنهگراست. اگرچه شعرکوتاه از میراث های اصیل ادبی ماست اما گاه با دو قالب هایکو و سنریو که اصالت ژاپنی دارند نیز قابل ارزیابی است؛ میتوان گفت که دلیل توجه روزافزون به این نوع شعری، همگامی و همنوایی آن با سرعت جامعۀ مدرنیته است. شعرهایکوتاه سه دفتر موردنظر، با وجود پایبندی به ساختار هایکو و سنریو، در درونمایه و محتوا، فراتر رفته، بر مبنای شعر جوششی، فردیت یافته و از قید تکرار و تقلید رها است. ردّپای فرهنگ ملی، آیینی و سایر شاخصههای روزگار و جامعۀ شاعر در محتوای اشعار او بارز است.
واژه های کلیدی: درونمایه
سهیل محمودی
هایکو
سنریو
2018
08
23
233
250
https://jis.uk.ac.ir/article_2112_b7b1255aeda1689756bb41ca61411491.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
شناسنامه انگلیسی
2018
08
23
https://jis.uk.ac.ir/article_2132_492992cf717fd1939cb8e0ecfbb1143a.pdf
مجله مطالعات ایرانی
مطالعات ایرانی
1735-0700
1735-0700
1397
17
33
شناسنامه فارسی شماره 33 بهار و تابستان1397
2018
09
15
https://jis.uk.ac.ir/article_2135_48ab7b4b4a2f5400e0c07d40bd55422e.pdf