بررسی ریشه‌شناختی نام‌های فارسی گیاهان در زبان انگلیسی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 عضو هیأت علمی دانشگاه دامغان

چکیده

بررسی دامنة نفوذ و گسترش ­واژه­های فارسی در زبان­های دیگر و از آن جمله زبان­های اروپایی و به­ طور خاص زبان انگلیسی از جمله موضوعات درخور­توجهی است که با وجود اهمیت انکارناپذیرش از منظر زبان­شناختی و نیز فرهنگی و تاریخی کماکان ابعاد مختلف آن در مطالعات ریشه­شناختی مغفول مانده است. در این بین، بررسی واژه­های انگلیسی با ریشة فارسی بیانگر آن است که بخش قابل­توجهی از این مجموعه به نام­های گیاهان اختصاص دارد؛ نام­هایی که در دوره­های مختلف زمانی و به شکل غیرمستقیم به این زبان راه یافته­اند و در روند انتقال با تغییرات متعددی از جمله  تغییرات آوایی و دگرگونی­های معنایی (گسترش، کاهش، تغییر) همراه شده­اند. در این نوشتارکه مبتنی بر مطالعه­ای گسترده و جامع درخصوص وام­واژه­های فارسی در زبان­های اروپایی و به­طور خاص زبان انگلیسی تدوین شده است، بیست و چهار واژه از مجموعِ بیش از چهل واژه شناسایی­شده برگرفته از نام­های فارسی گیاهان در زبان انگلیسی، با تکیه بر فرهنگ­ها و مطالعات معتبر ریشه­شناختی به شیوه­ای توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته­اند. در این بررسی، سعی بر آن بوده تا اطلاعات مرتبط با ریشة واژه در زبان فارسی، معنا و دامنه کاربرد، روند انتقال، زبان­های واسط، تغییرات آوایی و دگرگونی­های معنایی به نحوی نظام­مند ارائه گردد. به­علاوه برای آشنایی بیشتر با نوع کاربرد این واژه­ها در زبان مبدأ، تا حد امکان در مورد تعدادی از مدخل­ها، داده­هایی از نحوة کاربردشان در متون قدیم فارسی ارائه شده­است. در مواردی نیز که این واژه­ها به دیگر زبانهای اروپایی راه یافته­اند، تلاش برآن بوده تا آنها نیز معرفی گردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Etymological Study of Persian Names of Plants in English

نویسندگان [English]

  • Ferdows Aghagolzadeh 1
  • Hossein Davari 2
1 Faculty Member, Tarbiat Modares University of Tehran
2 Faculty Member, Damghan University
چکیده [English]

The study of the penetration and spread of Persian words in other languages such as English is known as one of the notable issues. Despite its inevitable linguistic as well as cultural and historical significance, its various dimensions have been neglected in etymological studies. The etymological analysis and study of English words borrowed from Persian language represents that a considerable number of such words are related to the names of plants which were borrowed indirectly from Persian in different periods of time and in this process have undergone various changes such as phonetic and semantic ones including expansion, narrowing and change. Therefore, this study, which has been developed based on a comprehensive and systematic study of English words borrowed from Persian, aims at analyzing and describing twenty four words from at least forty words in this category which have been found on the basis of authentic materials and lexicons in the field of etymology. For each entry, some information about the origin, meaning, process of borrowing, intermediate languages, phonetic as well as semantic changes, and so forth have been systematically presented. In addition, to be more familiar with their use in Persian old texts and references, in some cases for some of the entries some data and examples have been provided. In cases that the words had entered other European languages, they are introduced as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • English language
  • Persian language
  • plant
  • semantic change
  • loanword

مراجع

1. آذران، حسین. (1382). واژه­های ایرانی در سوئدی. تهران: بلخ.
2. آقاگل­زاده، فردوس و حسین داوری. (1393). فرهنگ ریشه­شناسی واژه­های فارسی در زبان انگلیسی. تهران: علمی.
3 . ابراهیم، بدرالدین. (1381). فرهنگنامه زفان گویا و جهان پویا (فرهنگ پنج بخشی). به کوشش حبیب­الله طالبی. تهران: مؤسّسۀ فرهنگی و انتشاراتی پازینه.                            
 4. امام شوشتری، سید محمدعلی.(1347). فرهنگ واژه­های فارسی در زبان عربی. تهران: انجمن آثار ملی.
5. انوری، حسن. (1382). فرهنگ سخن(8 جلد). چاپ دوم. تهران: سخن.
6. پادشاه، محمد. (1363). فرهنگ جامع فارسی(آنندراج). زیر نظر محمد دبیرسیاقی. چاپ دوم. تهران: خیام. 
7. پرتو، ابوالقاسم. (1377). واژه­یاب (برابر­های فارسی واژگان بیگانه). چاپ دوم. تهران: انتشارات اساطیر.
8. تبریزی، محمد حسین بن خلف. (1376). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. چاپ ششم. تهران: امیر­کبیر.
9. جر، خلیل. (1370). فرهنگ عربی- فارسی (لاروس). ترجمۀ سید حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر.
10. جوالیقی، ابومنصورموهوب بن خضر. (1951). المعرّب من الکلام الا­عجمی. چاپ دوم. قاهره. 
11. حسن­دوست، محمّد. (1394). فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
12. حسینی، عبد­الرشید­ابن عبد­الغفور. (1337). فرهنگ رشیدی (به ضمیمه معرّبات رشیدی). به کوشش محمّد عبّاسی. تهران: انتشارات بارانی.
13. داوری، حسین. (1384). واژگان فارسی در زبان انگلیسی. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته زبان­شناسی دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
14. دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
15. رامپوری، غیاث­الدین محمد. (1363). غیاث­اللغات. به کوشش منصور ثروت. تهران: امیر­کبیر.  
16. شیر، السید ادی. (1908). کتاب الفاظ الفارسیه المعربه. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه للابا الیسوعیین.
17. عطاردی، عزیزالله. (1374). اللغات الفارسیه المعربه فی تاج­العروس. تهران: نشر عطارد.
18. معلوف، اب لویس. (1973). المنجد. چاپ هفدهم. بیروت: دارالشرق.
19. معین، محمد. (1360). فرهنگ معین. چاپ چهارم. تهران: امیر­کبیر.
20. میرفضائیلیان، احمد. (1385). واژگان فارسی در انگلیسی. تهران: فرهنگ معاصر.
21. ناظم­الاطبا، علی­اکبر. (1324). فرهنگ نفیسی(4جلد). تهران: چاپ رنگین.  
ب. مقاله­ها
22. آقاگل­زاده، فردوس و داوری، حسین. (1387). «واژه­هایی به ظاهر دخیل، اما اصیل». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 10، صص 159 تا 178.
23. آقاگل­زاده، فردوس و حسین داوری. (1388). «بررسی ریشه­شناختی واژه­های انگلیسی با ریشۀ فارسی میانه». مجلۀ مطالعات ایرانی. شماره 16، صص 35 تا 48.
24. داوری، حسین و ابوطالب ایرانمهر. (1390). «بررسی ریشه­شناختی   واژه­های فارسی در زبان اسپانیایی». مجلّۀ مطالعات ایرانی. شماره 19. صص. 175 تا 202.
25. داوری، رضا و حسین داوری (1388). «ضرورت بازنگری در بخش ریشه­شناسی فرهنگ سخن». نشریه ادب و زبان (نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان). شماره 25. صص. 55 تا 71.
26. دیهیم، گیتی. (1371). «واژه­های دخیل فارسی در فرانسه». فرهنگ زمستان. شماره 13، صص 33 تا 58.
27. رمپیس، کریستیان. (1368). «واژه­های ایرانی در زبان آلمانی». ترجمۀ رضا مدنی. نامه فرهنگ ایران. دفتر 3، صص 10 تا 21.
28. سرکاراتی، بهمن. (1377). «درباره فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی و ضرورت تدوین آن». نامه فرهنگستان. سال 4. شماره 1، صص 21 تا 72.
29.گوشه­گیر، علاء­الدین.(1382).«واژه­های دخیل فارسی در زبان فرانسه». پژوهشنامه دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. شماره 37، صص 128تا103.
ج. منابع لاتین
30. Bammesberger, A. (1984). English Etymology. Heidelberg: Winter.
31. Brown, L. (1993). The New Shorter Oxford English Dictionary (2vols), Caledon Press, Oxford. (SOD)
32. Durkin, Ph. (2009). The Oxford Guide to Etymology. Oxford: Oxford University Press.
33. Grove, Ph., B. (1986) Webster's Third International Dictionary (3vols), Merriam Company, Massachusetts. (WTI )
34. Kent, R. (1950) Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, American Oriental Series XXXIII, New Haven / Connecticut.
35.  Kleindler, S. (1997) The American Heritage Dictionary, Dell Publishing. (AHD)
36. Onions, C. T. (1993) The Oxford Dictionary of English Etymology, Oxford University Press. ( OED )
37. Partridage, E. ( 1991) Origins: An Etymological Dictionary of Modern English, Routledge ( ORG )
38. Skeat, W. (1993) Concise Dictionary of English Etymology, Wordsworth Editions Ltd.( CDE )
39. Stein, M. J. (1998) Random House Webster's, Random House Group. (RHW )
40. The Oxford English Dictionary (12 vols) (1978) Oxford University Press (OXD)
41. Virginia S. T. (1984) The New Webster Dictionary of the English Language , Processing and Books, Inc. ( NWD)
د. منابع مجازی
42. www. etymonline.com (EON)
43. www.ectaco.com (ETC)
مجله مطالعات ایرانی
دوره 16، شماره 31
شهریور 1396
صفحه 1-20

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار