خسرو انوشیروان و شکوفایی فرهنگ و تمدن ایران در دورة ساسانیان

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز.

2 دکترای تاریخ محلی، پژوهشگر فرهنگ و تمدن ایران و اسلام.

چکیده

شکوفایی فرهنگ و تمدن یک سرزمین پیوند تنگاتنگی با خردمندی و فرهیختگی فرمانروایان آن دارد و اگر این ویژگی­ها با بردباری و آزاداندیشی یک فرمانروا همراه شود، نخبگان و اندیشمندان به سوی او روی خواهند آورد. خسرو انوشیروان (531-579 م.) پادشاه فرهیخته و خردمند ساسانیان، چنان‌که منابع تاریخی ایرانی و ناایرانی گواه‌اند، هم دانش‌دوست بود و هم آکنده از بردباری دینی و آزاداندیشی. ازاین‌رو، در دورۀ فرمانروایی او دانشمندانی از دیگر سرزمین‌ها به ایران آمدند که یک نمونۀ آن، ورود فیلسوفان و پزشکان بیگانه به شهر جندی­شاپور در خوزستان بود. خسرو انوشیروان که شیفتۀ دانش و فلسفه بود و همیشه با فیلسوفان و اندیشمندان گفت‌وگوها و هم‌اندیشی داشت، تلاش زیادی هم برای گردآوری کتاب‌های علمی هندی و یونانی و ترجمه‌ی آنها به زبان پهلوی (= فارسی میانه) انجام داد. همچنین خسرو انوشیروان برای گستراندن امنیّت در ایران، نهادینه کردن فرهنگ کار و کوشش و ایجاد همدلی و یکپارچگی در کشور، که همگی از زمینه‌های پیدایش و شکوفایی فرهنگ و تمدن‌ها بوده‌اند، فعالیت‌های زیادی کرد. در این پژوهش، کوشش خواهد شد با سودجستن از منابع تاریخی و به روش توصیفی ـ تحلیلی، به اقدامات خسرو انوشیروان برای شکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی پرداخته شود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Khosrow Anoushiravan and Flourishing Iranian Culture and Civilization in the Sassanian Period

نویسندگان [English]

  • Shahram Jalilian 1
  • Najmedin Guilani 2
1 Associate Professor, Shahid Chamran University of Ahvaz
2 PhD in Local History; Researcher in Iranian and Islamic Culture and Civilization
چکیده [English]

Flourishing of the culture and civilization of a country is closely linked to wisdom and sophistication of its rulers, and if these features are combined with a ruler’s tolerance and open-mindedness, make elites and intellectuals be inclined to him. According to Iranian and non-Iranian historical sources, Khosrow Anoushiravan, as an educated and wise king of the Sassanid, was a lover of knowledge and also had great religious tolerance and openness. Therefore, during his reign, scientists from other lands came to Iran; arrival of foreign philosopher and physician to Jundishapur city in Khuzestan is an example. Khosrow Anoushiravan who was fascinated with science and philosophy and always talked to and had  conversations with philosophers,  did a lot of effort to collect scientific books from Hindi and Greek and their translation into Pahlavi (Middle Persian). Khosrow Anoushiravan also carried out many activities to spread the security in Iran, and institutionalize the culture of work and effort, and create empathy and integrity in the country all of which prepared the ground for the emergence and flourishing of Iranian culture and civilization. This study, by using the historical sources and through a descriptive-analytic method, tries to examine Khosrow Anushiravan’s deeds for the flourishing of Iranian culture and civilization

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Khosrow Anushiravan
  • Culture and Civilization
  • Lover of Knowledge
  • Work and Efforts
  • Jundishapur
کتابنامه
الف. کتاب­ها
1.آسانا، جاماسب جی. (1382). خسرو قبادان و ریدگی. متن‌های پهلوی. ترجمة سعید عریان. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
2. الابشیهی، محمد بن منصور احمد بن منصور ابوالفتح. (1419). المستظرف فی کل فن مستطرف. بیروت: عالم الکتب.
3. ابن‌مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد. (بی‌تا). الحکمه الخالده. تحقیق عبدالرحمان بدوی. بیروت: دار الأندلس.
4. ____________________. (1369). تجارب‌الأمم. ترجمة‌ علینقی منزوی. تهران: انتشارات توس.
5. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق. (1366). الفهرست. ترجمة محمدرضا تجدد. تهران: مؤسسة انتشاراتی امیرکبیر.
6. افلاطون. (1353). جمهوری. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
7. برکشلی، مهدی. (2537). اندیشه‌های علمی فارابی درباره‌ی موسیقی. تهران: پژوهشگاه موسیقی‌شناسی ایران.
8. بلعمی، ابوعلی محمد. (1383). تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمه‌ی تاریخ طبری). به‌تصحیح محمدتقی بهار (ملک‌الشعرا). به‌کوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار.
9. بیرونی، ابوریحان. (1362). التفهیم لاوایل صناعه التنجیم. با تجدیدنظر در تصحیح متن و مقدمة جلال‌الدین همایی. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
10. پورداود، ابراهیم. (1378). گات‌ها (کهن‌ترین بخش اوستا). تهران: انتشارات اساطیر.
11. ____________. (1386). اوستا. تهران: دنیای کتاب.
12. تفضّلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به‌کوشش ژاله آموزگار. تهران: انتشارات سخن.
13. ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد. (1368). تاریخ ثعالبی (غرر الخبار ملوک الفرس و سیرهم). ترجمة محمد فضائلی. تهران: نشر نقره.
14. جلیلیان، شهرام. (1392). تاریخ جندی‌شاپور. اهواز: دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز.
15. حلبی، علی‌اصغر. (1372). تاریخ تمدن اسلام. تهران: انتشارات اساطیر.
16. حموی، شهاب‌الدین أبوعبدالله یاقوت بن عبدالله. (1995م). معجم‌البلدان. بیروت: دارالصادر.
17. دورانت، ویل. (1331). تاریخ تمدن. ترجمة احمد آرام. تهران: انتشارات بهنود.
18. دوستخواه، جلیل. (1370). اوستا کهن‌ترین سرودها و متنهای ایرانی(2ج). تهران: انتشارات مروارید.
19. دینوری، ابوحنیفه. ( 1371). اخبارالطوال. ترجمة محمود دامغانی. تهران: نشر نی.
20. راشدمحصل، محمدتقی. (1382). اوستا: ستایش‌نامة راستی و پاکی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
21. سامی، علی. (1365). نقش ایرانیان در فرهنگ اسلامی. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
22. طبری، محمد بن جریر. (1362). تاریخ طبری. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات اساطیر.
23. فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه فردوسی. بر اساس نسخه‌ی ژول مُل. به‌کوشش عبدالله اکبریان‌راد. تهران: الهام.
24. قفطی، ابوالحسن علی بن یوسف بن ابراهیم. (1371). تاریخ الحکما. به‌کوشش بهین دارائی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
25. کریستن‌سن، آرتور امانوئل. (1367). ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشید یاسمی. تهران: مؤسسة انتشاراتی امیرکبیر.
26. گارسویان، نینا. (1387). تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی. پژوهش دانشگاه کمبریج. جلدسوم. قسمت اول. ترجمة حسن انوشه. تهران: مؤسسة انتشاراتی امیرکبیر. ص683-695.
27. محمدی‌ملایری، محمد. (1333). فرهنگ ایرانی و تأثیر آن در تمدن اسلام و عرب. تهران: انتشارات توس.
28. مهرین، مهرداد. (1361). آئین راستی یا یکتاپرستی زرتشت. تهران: انتشارات فروهر.
29. میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود. (1385). تاریخ روضه‌الصفا فی سیرۀ الانبیاء و الملوک و الخلفا. تصحیح و تحشیه: جمشید کیان‌فر. تهران: انتشارات اساطیر.
30. مینوی، مجتبی. (1353). نامة تنسر به گشنسپ. تهران: انتشارات خوارزمی.
31. نجم‌آبادی، محمود. (1371). تاریخ طب در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
32. نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1383). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: مؤسسة انتشاراتی امیرکبیر.
33. نلّینو، کرلو الفونسو. (1349). تاریخ نجوم اسلامی. ترجمة احمد آرام. تهران: کانون نشر و پژوهش‌های اسلامی.
34. ویسهوفر، یوزف. (1377). ایران باستان. ترجمة مرتضی ثاقب‌فر. تهران: انتشارات ققنوس
35. وینتر، انگلبرت و بئاته دیگناس. (1386). روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: نشر فرزان روز.
ب. مقالات
36. آسموسن، ج. پ. (1386). «اصول عقاید و اعتقادات دیانت زرتشتی». دیانت زرتشتی. ترجمة فریدون وهمن. تهران: انتشارات جامی، صص99تا133.
37. حافظ‌نیا، محمدرضا. (1378). «روابط فرهنگی ایران و هند در قبل از اسلام». تحقیقات جغرافیایی. سال چهاردهم. بهار و تابستان 1378. شماره 1 و 2. پیاپی 52 و 53.
38. دباشی، حمید. (1369). «فرهنگ سیاسی شاهنامه: اندیشۀ سیاسی فیلسوف/ پادشاه در سلطنت خسرو انوشروان». ایران‌شناسی. سال دوّم. ش 9، صص331تا341.
39.سبزیان‌پور، وحید. (1392). «شخصیّت فرهنگی و تربیتی خسرو انوشیروان در آیینه ادب فارسی و عربی». دوماهنامة گزارش میراث. دورة دوّم. سال هفتم. شمارة سوم و چهارم. مرداد و آبان 1392، صص43تا51.
40.ممتحن، حسینعلی. (1354). «نهضت علمی و ادبی در روزگار خسرو انوشیروان». بررسیهای تاریخی. سال 10. شمارة 1، صص133تا172.
41. نفیسی، سعید. (1312). «خسرو انوشروان و حکمت یونانی». مجلۀ مهر. شمارة 1، ص36تا41.