نگاهی به سیر تاریخی و موضوعی مقالات حافظ‌ پژوهی از آغاز تا سال 1390

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی

چکیده

    دربارۀ حافظ، اندیشه، مقام و هنر او در ادب فارسی در قالب کتاب و مقاله، بررسی‌ها و تحقیقاتی فراوان انجام شده است. با توجه به حجم آثار و تداوم سیر این‌گونه تحقیقات به ‌ویژه در امرنگارش مقالات لازم است آثار منتشر شده بررسی شوند تا با آشنایی به نقاط قوت و ضعف این دسته از پژوهش‌ها بتوان از نتایج آن در پر کردن خلأهای موجود در این بخش بهره ‌برد. در این تحقیق به بررسی سیر تاریخی، هم‌چنین سیر موضوعی مقالات حافظ‌پژوهی پرداخته شده است. از آغاز سیر حافظ پژوهی1298 تا سال1390، حدود 2082 مقاله تألیف شده­است. در این پژوهش ضمن بررسی سیر تاریخی حافظ‌پژوهی در قالب مقالات فارسی و تحقیق در علل و زمینه‌‌های اوج و فرود تعداد(کمیّت)آنها،  مقالات در پنج دورۀ تاریخی و در هشت موضوع شرح ابیات، نقد کتاب و مقالات حافظ‌پژوهی، معرفی انواع تصحیحات دیوان، نسخه‌شناسی و معرفی نسخه‌های جدید، تحلیل شخصیّت، زندگی و  اندیشۀ حافظ، حافظ و دیگران، زیبایی‌شناسی (جمال‌شناسی شعر حافظ) و مقالات متفرّقه بررسی شده‏اند. این بررسی نشان می‌دهد سیر مقالات تا دورۀ سوم به دلیل برگزاری دو کنگره‌ی بزرگداشت حافظ سیر صعودی داشته و در دورۀ چهارم از کمیّت آن کاسته شده، اما بر محتوا و کیفیّت آن افزوده شده­است تا اینکه در دورۀ پنجم به دلیل ورود مباحث جدید ادبی و گسترش حوزه‌ی نقد، مقالات هم از نظر کمیّت و هم از نظر کیفیّت تحوّل یافته‌اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Historical and Thematic Review of the Development of Hafiz Studies from the Beginning to 2010

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Hajian 1
  • Leila Ahmadi 2
1 Assistant Professor, Center for Persian Language and Literature Studies, Tarbiat Modaress University
2 PhD Student of Persian Language and Literature
چکیده [English]

A bunch of studies have been published in various form of books and papers on Hafiz, and his thoughts, status and art in the field of Persian literature. Due to the large amount and the continuous process of such studies, and to recognize their strengths and weaknesses, it is necessary for them to be reviewed to address the lacks and shortages in this field. This study examines the historical process of Hafiz studies and their subjects. Since the beginning of the process of Hafiz studies (1919) up to 2010 about 2068 studies have been done. This study reviews the historical trend of Hafiz studies in the form of papers, and checks the reasons of the ups and downs in their quantity and quality. The studies are categorized under five historical periods and eight subjects of description of verses, critical review of books and studies about Hafiz, introduction of various Divan corrections, introduction of new versions, character analysis, Hafiz’s life and thoughts, Hafiz and the others, aesthetics, and other studies. The results show the rising process of production of studies since the beginning up to the third historical period due to the holding of two Hafiz’s memorial conferences. In the fourth period, this process quantitatively falls down but qualitatively rises till the fifth period when both quantity and quality of the papers escalate due to the introduction of new literary topics and the advance of criticisms.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Studies on Hafiz
  • Historical Review
  • Thematic Review
  • content
  • Chronological periods
منابع
الف.کتاب­ها
1.افشار، ایرج. (1348- 1383). فهرست مقالات فارسی (ج1-6). تهران: علمی ـ فرهنگی.
2.ـــــــــــــــ«مقاله‌شناسی برای حافظ‌شناسی». (1366). حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج پنجم: 205- 227.
3.باقری، بهادر(1378). فرهنگ شرح‌های حافظ. تهران: امیر کبیر.
4.جی ای کاردن( 1381). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: نشر شادگان.
5.خرمشاهی، بهاءالدین(1367). حافظ‌نامه( ج1و2). تهران: علمی- فرهنگی و سروش.
6.صدیقیان، مهین‌دخت(1383 ). فرهنگ واژه‌نمای حافظ. به انضمام فرهنگ بسامدی. چ سوم. تهران: سخن.
7.صفوی، کوروش(1387). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره مهر.
‌8.غنی، قاسم(1366). تاریخ عصر حافظ( بحث در آثار و افکار و احوال حافظ).تهران: زوّار.
9.قیصری، ابراهیم(1380).  ابیات بحث­انگیز دیوان حافظ. تهران: توس.
10.کاردن، جی. ای(1381).  فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: شادگان .
11. نیکنام،مهرداد(1381). کتاب‌شناسی حافظ. ویرایش2. شیراز: مرکز حافظ‌شناسی.
 
ب. مقالات
12.امیری فیروزکوهی،‌کریم(1352). « حافظ بس».یغما. ش26، ص 531تا 536 و 597تا601.
13.پرهام، مهدی(1366). «ابعاد جهانی حافظ». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج هفتم. تهران:پاژنگ.
14.حاجیان، خدیجه و سعید بزرگ بیگدلی(1385). « بر قلم صنع خطا رفت یا نه؟». پژوهش­های ادبی.سال سوم. شماره‌ی ‌یازدهم: 27تا55 .
15.خرمشاهی، بهاءالدین(1367). « رند و رندی». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج دهم.تهران:پاژنگ.
16.دادبه، اصغر(1369). « توازی معنایی در ایهام‌های حافظ». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج پانزدهم.تهران: پاژنگ، ص 9تا31.
17.دادبه،اصغر(1371). «‌ ماجرای پایان­ناپذیر حافظ».کلک. ش30: 227تا234.
18.ذکاوتی قراگزلو، علیرضا(1370). «پاره‌ای ناهمواریها در شعر حافظ». حافظیات. همدان: مسلم: 15تا34.
19.ریاحی، محمد امین(1374). « حافظ با یکی از پیران خانقاه­ها». گلگشت در شعر و اندیشه حافظ. چ دوم. تهران: علمی.
20. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا(1369).«این کیمیای هستی: عامل موسیقیایی در تکامل جمال‌شناسی شعر حافظ». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج دوازدهم. تهران: پاژنگ: 41-55.
21.صورتگر(صفاری)، کوکب(1369). «انعکاس پرتو حافظ یا عکس روی او در مغرب زمین». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج دوازدهم. تهران: پاژنگ.
22.کیانوش، محمود(1367). «گدای کیمیاگر». فصل کتاب. س1. ش4: 22-37.
23.گلشنی، عبدالکریم(1367). «گوته و حافظ». کیهان فرهنگی. س پنجم. ش 8.
24.لولویی،‌پروین(1367). «حافظ در لباس بیگانه». فصل کتاب. سال 1. ش4.
25.محمدی، عباسعلی(1367). «نظام بی‌نظامی، نکته‌ای در ساخت غزل حافظ». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. س 21. ش دوم: 223تا240.
26.مشایخ فریدنی، محمدحسین(1368). «قند پارسی در بنگاله». حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج یازدهم. تهران: پاژنگ..
27.موحد، ضیاء(1368). «از تقلید تا خلق: بحثی در اسلوب هنری حافظ». کیهان فرهنگی. س ششم. ش3. 26تا29 و66و 79.
28.ودادهیر، ابوعلی(1380). «زنان و آموزش عالی». فصلنامۀ کتاب زنان. شمارۀ 15.
.