بررسی نقش عوامل اجتماعی در نابودی گویش بهدینان کرمان و تلاش برای نجات آن

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌های باستان ایران؛ پژوهشگر گروه پژوهشی یادگار باستان

چکیده

زبان نشانگر هویّت و گذشته هر مردمی است، ولی شاهدیم که بسیاری از زبانهای اقلیّت تحت نفوذ زبانهای رسمی از بین رفته­اند یا شانسی برای بقا ندارند. زبان زرتشتیان، دَریdari))،گَورونیgavruni)) یا بهدینی نامیده می­شود که خود دارای دو لهجۀ اصلی بهدینی یزدی و کرمانی است. امروزه تنها شمار بسیار کمی از سالمندان زرتشتی را یارای سخن گفتن با گویش بهدینی کرمانی است. هدف از این نوشتار افزون برگامی برای دوباره زنده کردن این گویش، بهره­گیری از دستاوردهای آن برای نگهداری دیگر لهجه­های گویش بهدینی است. این نوشتار به بررسی جایگاه گویش بهدینی کرمانی از گذشته تا امروز، شماری از تفاوت­های بین این گویش و گویش بهدینی یزدی، چگونگی جای گرفتن این گویش کهن در زمرۀ زبانهای «رو به نابودی» و پروژه­هایی که برای نجات این گویش در دست انجام است می­پردازد. این پژوهش نشان می­دهد که همان­گونه که زرتشتیان کرمان بنا به دگرگونی­های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، دگرگونی شیو ۀ زندگی، گسترش رسانه­های گروهی، کاهش ارزش و پایگاه اجتماعی گویش و کم شدن کاربرد آن در جامعه و خانواده زبان مادری خود را کنار گذاشته­اند، باید امروز نیز همگی با دگرگونی در احساسات، نگرش­ها و باورها نسبت به نقش، کاربرد و اهمیت پایگاه زبان مادری گام بردارند و مدرسه­های زرتشتیان، کلاس­های دینی، رسانه­های گروهی، انجمن­ها و سازمانهای زرتشتی، سیاستمداران و بزرگان جامعه و سازمانهای نگهبان میراث زبانی نقش بزرگی را در زنده کردن این گویش دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Role of Social Factors in the Extinction of Behdini Dialect in Kerman, and an Attempt to Rescue it

نویسنده [English]

  • Armita Farahmand
Researcher for Yadegar Bastan Research Group
چکیده [English]

Language shows the past and the identity of a people. However, many minority languages have disappeared or do not have a chance to survive under the influence of official languages. The Zoroastrian language is called Dari or Gavruni or Behdini which has two main accents of Behdini Yazdi and Behdini Kermani. Today, only a small number of elderly Zoroastrian people could speak the Zoroastrian Behdini Kermani dialect. This study intends to revive Behdini dialect and to help conserve other Behdini accents. It will investigate the role of the dialect Behdini Kermani from ancient times to date, as well as a number of differences between this dialect and Behdini Yazdi language, how Behdini dialect fell into the category of moribund languages, and the projects are underway to save this dialect.The study shows that the Zoroastrians of Kerman, due to the social, political, cultural, economic, change in lifestyle, expansion of mass media, and devaluation and low social status have abandoned their mother tongues. Nowadays, Zoroastrians must have a change in sentiment, attitudes and beliefs concerning the role, application and importance of their mother tongue and help conserve their language through Zoroastrian schools, religious classes, media, Zoroastrian societies and organizations, politicians, and elderly figures

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maintaining a language
  • Endangered languages
  • Zoroastrians
  • Zoroastrian Dari
  • Behdini Kermani dialect
کتابنامه
الف. کتاب­های فارسی
1. اشمیت، رودیگر.(۱۳۸2-1383 ). راهنمای زبان‌های ایرانی. ترجمۀ آرمان بختیاری، حسن رضایی باغ بیدی و دیگران. ج2. تهران: ققنوس.
2. اشیدری، مهربان. ( 1382). گویش زرتشتیان کرمان. تهران.
3. بزرگ­چمی، پریزاد.(1352 ). بررسی اسم در زبان دری.  یدالله ثمره. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران
4. بویس، مری. (1377). چکیدۀ تاریخ کیش زرتشت. ترجمۀ همایون صنعتی­زاده. تهران: صفی ­علیشاه
5. حسن دوست، محمد. (1389) فرهنگ تطبیقی-موضوعی زبان­ها و گویش­های ایرانی. ج1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
6. سروشیان، جمشید. (1335).فرهنگ بهدینان. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
7. سروشیان، جمشید. (1370). تاریخ زرتشتیان کرمان در این چند سده. ج1. کرمان: جمشید سروش سروشیان.
8. شاهرخ، کیخسرو. (1355). یادداشتهای کیخسرو شاهرخ. به کوشش و زیرنویس جهانگیر اشیدری، تهران: چاپ پرچم.
9. فیروز بخش، فرانک. (1377). بررسی ساختمان دستوری گویش بهدینان شهر یزد. تهران: انتشارات فروهر.
10. غلامی، سالومه و فرهمند، آرمیتا. (2016). دَری زرتشتی (بهدینی) در کرمان. بارسلونا: (Estudios Iranios Y Turanios. Supplementa Didactica 1). Girona: Sociedad de estudios iranios y turanios (SEIT).
11.قدردان، مهرداد.(1386). بررسی زبان شناختی و دستوری گویش زرتشتیان شریف آباد اردکان یزد. شیراز: رخشید.
12.مزداپور، کتایون. (1374). واژه­نامه گویش بهدینان شهر یزد) فارسی به گویش همراه با مثال(. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13. _______. (1382). زرتشتیان. تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی.
ب.مقاله­ها
14. ایمانی، محمود. (1389).«تغییر در خط و زبان». آموزش زبان و ادب فارسی. شماره چهار دوره بیست و سوم، صص38تا40.
15. بشیرنژاد، حسن. (83-1384). «زبان­های محلی ایران و خطر انقراض». فرهنگ مردم ایران.شماره 5و6. انتشارات مرکز تحقیقات صص 65 تا 84.
16. ثمره، یدالله. (1355)پاره ای ویژگیهای دستوری گویش دری گونۀ زین­آبادی ».  مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال23 شماره4.
17. حق شناس، علی محمد. (1378).«مرگ و مانایی زبان». مجله آزما. شماره3. صص34تا37.
18. دبیرمقدم،محمد.( 1387).« زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی». مجلۀ ادب پژوهی. شماره 5، صص28تا91.
19. مدرّسی، یحیی. (1388). «تحولات اجتماعی سیاسی و زبان­های ملی». فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی شماره 1 دورۀ دوم، صص10 تا 16.
20. مدرّسی، یحیی و حسن بشیرنژاد. (1385).«چرا و چگونه زبان­ها می­میرند؟». زبان و ادب، شماره 30، ص83 تا 106.
21. ترقی اوغاز، حسن علی. (1386). «نقد و بررسی:مرگ زبان­ها». نامۀ فرهنگستان شمارۀ 33، صص97 تا 103.
22. نعمتی، آزاده و محمد رضا فلاحتی.( 1383). «مرگ زبان». رشد آموزش زبان و ادب فارسی شماره69، صص 30 تا 35.
 
ج. منابع لاتین
23.Denison,N.(1997); language death or language suicide? international Journal of the Sociology of Language 12,13-22
 24. Fasold,Ralph.(1987); The sociolinguistics of society; Cambridge:cambridge University press.
 25. Ferguson,Charles A.(,1977); The language factor in national development; Antropological Lingustic 4:l 23-24.
  26.Gholami( 2016) ; Zoroastrians of vi. Linguistic documentation; In :www .encyclopediairanica .com.
27-Houtum-Schindler, A. (1882) ; Die Parsen in Persien, ihre Sprache und einige ihrer Gebräuche.Zeitschrift der deutschen Morgenländischen Gesellschaft 36: 54-88.
28-Ivanow, W. (1932) ; Late Professor E. G. Browne's specimen of the Gabri dialect; Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Northern Ireland 28: 403-405.
29 -Ivanow, W. (1932) ; Petermann-Justi's Gabri-Uebersetzungen. Islamica 573-580.
30- Ivanow, W. (1935) ; The Gabri dialect spoken by the Zoroastrians of Persia. Rivista degli studi orientalni 16: 31-97 (introduction, grammar).
31- Ivanow, W. (1938) ; The Gabri dialect spoken by the Zoroastrians of Persi a. Rivista degli studi orientalni 17: 1-39 (texts).
32- Ivanow, W. (1939) ; The Gabri dialect spoken by the Zoroastrians of Persia. Rivista degli studi orientalni 18: 1-59 (vocabulary.(
33- Lecoq, Pierre( 1989) ;Les dialectes du centre de l“Iran” In: Compendium Linguarum Iranicarum, pp. 313-326
34- Windfuhr, G.( 1989) ; “Behdīnān Dialect”, Encyclopaedia Iranica", http://www.iranicaonline.org/articles/behdinan-dialect.