جستاری در چندمعنایی حرف‌اضافه «بر» در چهارچوب معنی‌شناسی شناختی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 زبان‌شناسی همگانی- دانشکده علوم انسانی- دانشگاه تربیت مدرس- تهران- ایران

2 دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22103/jis.2023.19965.2367

چکیده

از فارسی باستان تاکنون همواره یکی از کارکردهای دستوری و معنایی «بر» کارکرد حرف‌اضافه‌ای بوده است. در این پژوهش چندمعنایی حرف‌اضافه «بر» از منظر معناشناسی واژگانی شناختی و بر پایه روش «چندمعنایی قاعده‌مند» تایلر و ایوانز (2001 و 2003) بررسی می‌شود. هدف این پژوهش تعیین معنای مرکزی و تبیین شبکه معنایی حرف‌اضافه «بر» و بررسی نقش عناصر فضایی و غیرفضایی در شکل‌گیری مفاهیم حاشیه‌ای آن است. داده‌های این پژوهش توصیفی-تحلیلی از لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ سخن استخراج شده‌اند. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مفاهیم متمایز «بر» به شکلی نظام‌مند برگرفته از معنای مرکزی «بالایِ، رویِ» هستند. این مفاهیم عبارت‌اند از: علیت، وظیفه و مسئولیت، تقابل و ضدیت، انباشتگی، ملازمت و همراهی، مطابقت و سازگاری. فرآیندهای انتزاع، تغییر رابطه نقطه متحرک و مکان‌نما و هم‌چنین تمرکز بر هریک از عناصر ترکیب‌بندی صحنه بنیادین از عوامل ایجاد مفاهیم حاشیه‌ای هستند و فرآیند انتزاع و غیرفضایی شدن مفهوم مرکزی مؤثرتر از سایرین عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An inquiry into the polysemy of the preposition "bær" (on) in the framework of cognitive semantics

نویسندگان [English]

  • Nazanin Darvishi Rokni 1
  • Arsalan Golfam 2
1 Linguistics- hamanities- tarbiat modares- tehran- iran
2 Tarbiat Modares University, Tehran. Iran
چکیده [English]

In the Persian language, since Old Persian, /bær/ (on) has been one of the adpositions that grammatically and semantically acts as a preposition. Studying the polysemy of /bær/ (on) as a preposition is the subject of this paper, which is in the cognitive semantics framework and based on “principled polysemy” introduced by Tyler and Evans (2001 & 2003). This study seeks to determine the core meaning and explain the semantic network of /bær/ (on) as a preposition, in addition, to investigating the role of spatial and non-spatial elements in its semantic network. This research is descriptive-analytical, and the data are extracted from the two most comprehensive dictionaries in Persian: Dehkhoda and Sokhan. The results show that /bær/ is used to represent abstract concepts systematically derived from the core meaning of /bær/, "above, on". These abstract concepts are causality, duty and responsibility, confrontation and opposition, accumulation, concomitance and companionship, and conformity and compatibility. The process of abstraction, changing the relationship between Trajectory and Landmark, and focusing on each of the configuration elements of the proto-scene are the factors that create peripheral concepts in which abstraction and non-spatialization of the core meaning have been more effective than others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • preposition
  • principled polysemy
  • cognitive linguistics
  • semantic network