ارمنستان و عملیات‌های نظامی هراکلیوس علیه ساسانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید باهنر

چکیده

ارمنستان از جملۀ سرزمین‌های حائل میان ایران و روم در عصر باستان است که از اواسط دورۀ اشکانیان تا پایان دورۀ ساسانی، همواره به‌عنوان یکی از کانون‌های درگیری میان دو قدرت بزرگ عصر باستان نقش‌آفرینی کرده­است؛ چراکه این سرزمین نه‌تنها ازلحاظ اقتصادی بلکه ازلحاظ جغرافیایی، سیاسی و استراتژیکی نیز از موقعیّت مناسبی بهره‌مند بوده­است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از شیوۀ پژوهش‌های تاریخی و با استناد به منابع دست ‌اوّل دورۀ مورد بررسی، به بررسی نقش و جایگاه ارمنستان در لشکرکشی‌های هراکلیوس در اواخر دورۀ ساسانی بپردازد. یافته‌های این پژوهش بیانگر این است که سپاه ساسانی پس از قتل موریس، نزدیک به دو دهه بر بسیاری از سرزمین‌های شرقی بیزانس تسلّط پیداکرده بود تا اینکه  هراکلیوس با کمک مالی کلیسا، پس از احیا و سازمان‌دهی نیروها به‌جای اینکه با نیروهای ایرانی حاضر در قلمرو بیزانس وارد کارزار شود؛ به عقب جبهه در ارمنستان لشکر کشید تا بتواند از این منطقه مهم مناطق غربی ایران ازجمله پایتخت ساسانی را موردحمله خود قرار دهد. سیاست هراکلیوس نتیجه‌بخش بود و توانست اوّلین پیروزی خود را در ارمنستان به دست آورده، سپس ساسانیان را در نبرد نینوا با شکست قطعی روبرو سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Armenia and Heraclius’ Military Campaigns against the Sassanids (622-628 AD

نویسنده [English]

  • Parviz Hossain Talaee
Assistant Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

Armenia, is the areas between Iran and Rome in ancient times. Since this country enjoys a geographically, economically, politically and strategically great position, it has always been a central focus of conflict between the two great powers of the ancient times, from the middle of the Parthian era to the end of Sassanid period. Using historical research methods and citing primary sources from the period under review, this study examines the role of Armenia in the military campaigns of Heraclius in the late Sassanid era. The findings showed that for nearly two decades after the murder of Morris, the Sassanid army controlled most of the eastern territories of the Byzantine. With a donation from the church and after the restoration and organization of forces, Heraclius, rather than struggling with Iranian forces in the Byzantine territory, attacked the back of the battlefield in Armenia, to take over the important western regions in Iran, including the capital of the Sassanid dynasty. Heraclius policy paid off and resulted in his first victory in Armenia and defeating the Sassanids in the Battle of Nineveh.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Armenia
  • Khosrow Parviz
  • Heraclius
  • Nineveh

مراجع

کتابنامه
الف. کتاب­ها
1.ابن بلخی. (1342). فارسنامه. به کوشش علی‌نقی بهروزی. شیراز: اتحادیه مطبوعاتی فارس.
2.بوزند، پاوستوس (فوستوس). (1383). تاریخ ارمنیان. ترجمۀ گارون سارکسیان. تهران: نائیری.
3.جوزجانی، مهناج الدین عثمان. (1342). طبقات ناصری. جلد اول. به تصحیح عبدالحی حبیبی. کابل: انجمن آثار تاریخ افغانستان.
4. دریایی، تورج. (1383). شاهنشاهی ساسانی. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: ققنوس.
5. رضا، عنایت‌الله. (1374). ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. تهران: علمی و فرهنگی.
6. رضا، عنایت‌الله. (1382). اران از دوران باستان تا آغاز عهد مغول. تهران: وزارت امور خارجه.
7. زرین­کوب، عبدالحسین. (1386)، تاریخ مردم ایران (جلد اول). تهران: امیرکبیر.
8. سارکسیان، ک. خ و دیگران. (1360). تاریخ ارمنستان(جلد اول). ترجمۀ ا. گرمانیک. تهران: بی‌نا.
9. شیپمان، کلاوس. (1384). مبانی تاریخ ساسانیان. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
10. طبری، محمد بن جریر. (1375). تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک(جلد دوم). ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.  
11. کالج، مالکوم. (1380). اشکانیان. ترجمۀ مسعود رجب نیا. تهران: هیرمند.
12. کریستن­سن، آرتور. (1377). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب.
13. کوریک، جیمز. آ. (1383). امپراتوری بیزانس. ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه. تهران: ققنوس.
14. گرانتوسکی، ا.آ. و دیگران. (1385). تاریخ ایران از زمام باستان تا امروز. ترجمۀ کیخسرو کشاورزی. تهران: مروارید.
15. گیرشمن، رومن. (1379). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمۀ محمد معین. تهران: علمی و  فرهنگی.
16. محمدی ملایری، محمد. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی(جلد اول). تهران: توس.
17. مسکویه، ابوعلی. (1369). تجارب الامم. ترجمۀ ابوالقاسم امامی( جلد اول). تهران: سروش.
18. موسوی بجنوردی، سید کاظم. (1375). دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی. جلد هفتم. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حیان.
19. نامه تنسر به گشنسپ. (1354). تصحیح مجتبی مینوی. با همکاری محمد اسماعیل رضوانی. تهران: خوارزمی.
20. نوری زاده، احمد. (1376). تاریخ و فرهنگ ارمنستان. تهران: چشمه.
21. نولدکه، تئودور. (1378). تاریخ ایرانیان و عرب­ها. ترجمۀ عباس زریاب خوئی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22. هوار، کلمان. (1379). ایران و تمدن ایرانی. ترجمه حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
23. ورستاندیک، آندره. (1386). تاریخ امپراتوری اشکانیان. ترجمۀ محمود بهفروزی. تهران: جامی.
24. ولسکی، یوزف. (1383). شاهنشاهی اشکانی. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: ققنوس.
ب. مقاله­ها
25. بیوار، ا. د. ه. (1383). «تاریخ سیاسی اشکانیان در دوره اشکانیان». درج در: تاریخ ایران. جلد سوم. قسمت اول. گردآورنده احسان یار شاطر. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر، صص 123-200.
26. فرای، ریچارد. (1383). «تاریخ سیاسی ساسانیان». درج در: تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی. جلد سوم. قسمت اول. گردآورنده: احسان یار شاطر. ترجمه حسن انوشه. تهران: امیرکبیر، صص 217-276.
27. مانوکیان، آرپی. (1387). «ارمنیان و سلسله پادشاهان ساسانی». مجله پیمان. ش 44. سال یازدهم، صص 61-82.
ج. منابع لاتین
45.Adontz, Nicholas. (1970). Armenia in the Period of Justinian: The Political Conditions Based on the Naxarar System. Trans  Nina G. Garsoian.  Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation
46. Ammianus Marcellinus. (1950).  Roman History. V I,II,III. Translated by J. C. Rolfe. (Loeb Classical Library).
47. Baynes, N. H. (1910). "Rome and Armenia in the Fourth Century". The English Historical Review, Vol. 25, No. 100, pp. 625-643.
48. Blockley, R. C.(1987). " The Division of Armenia between the Romans and the Persians at the End of the Fourth Century A.D.". Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Bd. 36, H. 2, pp. 222-234.
49. Bournoution,G. A. (1995). A History of the Armenian people. Volume I( Pre-History to 1500 A.D). Costa Mesa, Califonia: mazda publishers.
50. Chaumont,M.L. (1987). ”Armenia and Iran ii. The pre-Islamic period” . Ehsan yarshater(Ed). in: Encyclopaedia Iranica, Vol 3, london and Henley: Routledge & Kegan paul, pp.(418-438).
51. Dignas, B., Winter, E. (2007). Rome and Persia in Late Antiquity: Neighbours and Rivals. Cambridge and New York, Cambridge University Press.
52. Dio cassius. (1927). Roman History. Vol. IX (Books 71-80). Loeb Classical Library (No.177). London and New York.
53. Drijvers, J. W. (2009). " Rome and the Sasanid Empire: Confrontation and Coexistence" in  A Companion  to  Late  Antiquity. ed. P. R ousseau,With  the assistance of Jutta Raithel, Oxford, Wiley–Blackwell, pp.441-455.
54. Greatrex, G. ; Lieu. S. N.C.(2005). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (part II AD 363-630 AD). London and New York, Routledge.
55. Grosby, S. (1997). "Borders, Territory and Nationality in the Ancient Near East and Armenia Aut horfs". Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 40, No.1, pp. 1- 29.
56. Henzel, Judy.H. (2008). A Comparison and Contrast of the History of Christianity as it Developed in Cappadocia and Armania During the First Five Centuries AD. A Thesis Presented to the Graduate School of Clemson University.
57. Herodian. (1970). History of the Empire.  Vol.II (Books 5-8). Loeb Classical Library (No.455). London and New York.
58. Maksymiuk, Katarzyna. (2015). Geography of Roman-Iranian Wars. Military Operations of Rome and Sasanian Iran. Siedlce: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach.
52. pourshariati, parvaneh. (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire. New York: I.B.Taurus & Co.Ltd.
53. Sebeos. (1985). Sebeos' History. translated by Robert Bedrosian, New York. Online HTML version at: Sebeos' History. See http://rbedrosian.com/hsrces.html
54.Theophylact simocatta. (1986). The history of  Theophylact simocatta. trans: Michael Whitby and Mary Whitby, Oxford: Clarendon Press.
55.Toumanoff, C. (1961). " Introduction To Christian Caucasian History : II : States and Dynasties of the Formative Period". Traditio, Vol. 17, pp. 1-106.
56. Toumanoff, C. (1963). Studies in Christian Caucasian History. Washington, D.C, Georgetown University Press.
57. Toumanoff, C. (1971). "Caucasia and Byzantium". Traditio. Vol. 27, pp. 111-158.
58. Whitby, L. M. (1988). The Emperor Maurice and his Historian: Theophylact Simocatta in Persian and Balkan Warfare, Oxford Historical Monographs.
 
 
مجله مطالعات ایرانی
دوره 16، شماره 32
اسفند 1396
صفحه 1-18

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار