جایگاه نام در ایران باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه گلستان-دانشیار

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه گلستان.

چکیده

           نام­ها از گذشته تاکنون مهمترین عامل هویّت­بخشی و تمایز افراد در جامعه بوده­اند. نوع انتخاب نام علاوه بر اینکه گویای نگرش فرد به خود، جامعه و طبیعت است، اندیشۀ دینی و مذهبی او را نیز آشکار می­سازد. در پژوهش­های تاریخی و اجتماعی با مراجعه به متون تاریخی و بررسی اسامی خاص متداول در هر دوره می­توان بافت قومیتی و مذهبی و پراکندگی اجتماعی هر دوره را سنجید. آنچنان که یافته­های باستان­شناسی و اسناد تاریخی نشان می­دهند، عوامل متعدّدی در ایران باستان در گزینش اسامی ایرانیان دخیل بوده­اند، ولی مذهب نقش اساسی را به عهده داشته­است. در این مقاله ابتدا به جایگاه نام و نام­گذاری و مراسم و آیین­هایی که برای نام­گذاری در ایران باستان و خصوصاً دوران ساسانیان مرسوم بوده و همچنین شیوه­های انتخاب نام برای افراد پرداخته شده، سپس نقش نام و کارکردهای آن در اوستا که مهترین کتاب بازمانده از دوران باستان است، مورد بررسی قرار گرفته­است. تابوی نام و قدرت نهفته در نام­های مقدس و اساطیری، یکی دیگر از موضوعات مرتبط با نام در دورۀ ساسانیان است که شاهان از آن در جهت اهداف سیاسی خود استفاده می­کردند؛ همچنین تداوم نام در دین مزدیسنا و اندیشۀ شاهان ساسانی مطلب دیگری است که نویسندگان بدان پرداخته و نشان داده­اند دغدغۀ مانایی نام، انگیزۀ ساخت بسیاری از بناهای با ارزش دورۀ ساسانی و عامل شکل­گیری برخی قوانین فقهی و حقوقی دین مزدیسنا می­باشد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Portrayal of Iranian Identity in the Literary The Role of Names in Ancient Persia

نویسندگان [English]

  • vahid rooyani 1
  • Morteza Niazi 2
1 golestan university
2 MA Student, University of Golestan
چکیده [English]

Abstract
Names have always been the most important factor for giving identity to and distinguishing people in a society. The selection of a name not only shows the persons' attitude to society and nature, but also reveals their religious thought. Reviewing the literature of historical and social studies concerning the selection of special words can demonstrate the ethnicity, religion and social distribution of each era. As historical records show, several factors have influenced the selection of ancient Persian names; however, the religion has had a fundamental role. Therefore, the aim of the present study was to determine position of name and the rituals associated with naming in the ancient Persia and particularly in the Sassanid era. Then, the ways in which people selected names for their children was determined. The role and functions of the name in Avesta, the most important book that has remained from ancient Persia, was another goal that this paper followed. The results indicated that the taboo and strength involved in sacred and mythological names have been among the issues that Sassanid Kings used in order to reach their goals. Moreover, it was found that the taboo of name in Zoroastrianism religion and Sassanid kings' thoughts were other major issues. It was also revealed that durability concern was the incentive for building many valuable monuments in Sassanid era and the factor for legislating some civil and juridical laws.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Naming
  • Ancient Iran
  • Birth
  • Zoroastrianism thought
کتابنامه
الف. کتاب­ها
1.آموزگار. ژاله.  (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
2. الیاده. میرچا.( 1388).  شمنیسم. ترجمۀ کاظم مهاجری. چاپ دوم. تهران: ادیان.
3. برول. لوی. (1389).  کارکردهای ذهنی در جوامع عقب­مانده. ترجمۀ یدالله موقن. تهران: هرمس.
4. بهار. مهرداد. (1391).  پژوهشی در اساطیر ایران. تهران:نشرآگه.
5. حمیدیان. سعید. (1372).  درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: نشر مرکز.
6. دیاکونوف. ا. م. (1390).  تاریخ ماد. ترجمۀ کریم کشاورز. چاپ دوم. تهران: ش‍رک‍ت‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌‏.
7. دوستخواه. جلیل. (1390). اوستا(جلد اول) .تهران: مروارید.
8. راوندی. مرتضی. (1384).  تاریخ اجتماعی ایران( جلد اول). تهران: نگاه.
9. رایشلت. هانس. (1386). رهیافتی به گاهان زرتشت و متن­های نواوستایی.  ترجمۀ جلیل دوستخواه.  تهران: ققنوس. 
10. رجبی. پرویز. (1380).  هزاره­های گم­شده. تهران: توس.
11. زرین­کوب. عبدالحسین. (1381). نامورنامه. تهران: سخن.
12. زنجانی.  محمود.  (1380).  تاریخ تمدن ایران باستان. تهران: نشر آشیانه کتاب.
13. شهزادی، رستم. (1387). گفتاری دربارۀ کتاب ماتیکان هزار داتستان. به کوشش مهرانگیز شهزادی. تهران: نشر فروهر.
14. صفا. ذبیح الله.(1379).  حماسه­سرایی در ایران. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
15. عریان. سعید. (1382).  کتیبه­های پهلوی. تهران: نشر کارنامگ.
16. فردوسی. ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.
17. فروید. زیگموند. ( 1385).  توتم و تابو. ترجمۀ ایرج پورباقر. چاپ سوم. تهران: آسیا.
18. فریزر. جیمز. ( 1383).  شاخۀ زرین.ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: انتشارات آگاه.
19. قدیانی. عباس. (1387). تاریخ، فرهنگ و تمدن در دورۀ ساسانیان. چاپ چهارم. تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.
20. کریستن­سن. آرتور. (1390). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. چاپ هفتم. تهران: صدای معاصر.
21. لوکونین. ولادمیر گریگورویچ.(1350).تمدن ایران ساسانی. ترجمۀ عنایت‌الله رضا. تهران: بنگاه ترجمه ونشرکتاب.
22. مبشّر، سودابه. (1390). ایرانیان فرزندان خود را چه می نامند؟ چاپ ششم. تهران:کتاب پارسه.
23. وندیداد. ( 1376). ترجمه و پژوهش هاشم رضی. تهران: انتشارات فکر روز.
24. هرودوت. ( 1389).  تاریخ هرودوت. ترجمه مرتضی ثاقب­فر. تهران: اساطیر.
25. یشت­ها.( 1377). به کوشش ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.
ب.مقاله­ها
26.آموزگار، ژاله.(1386). «جادوی سخن در اساطیر ایران». نقل از: زبان فرهنگ اسطوره (مجموعۀ مقالات ژالۀ آموزگار). تهران: معین.
_________.(1386). «تبریک».  نقل از: زبان فرهنگ اسطوره(مجموعۀ مقالات ژالۀ آموزگار). تهران: معین.
27. امیرخسروی. ارژنگ. (1388). «پژوهشی در نام­های خاص باستانی». فصلنامۀ جمعیت. شمارۀ 67-68، صص 19- 59.  
28. قاضی­مرادی. حسن. ( 1386). «اسطوره­اندیشی جماعت ما».  نقل از: گسترۀ اسطوره. به کوشش محمدرضا ارشاد. چاپ دوم. تهران: هرمس.
29. قنبری. ملیحه و بخشعلی شیرخدایی. (1391). «نام­های اهورامزدا در اوستا». پژوهشنامه ادیان. شمارۀ12، صص 79تا96.
30. گلشنی راد. کریم. ( 1390). «وضعیت زن در خانواده و جامعه ساسانی». فصلنامۀ زن در فرهنگ و هنر. سال2. شمارۀ 3، صص 117- 131.
23. موقن. یدالله. (1386).«اسطوره ایدئولوژی و روشنفکری ما».  نقل از: گسترۀ اسطوره. به کوشش محمدرضا ارشاد. چاپ دوم. تهران: هرمس.
ج. منابع لاتین
24.Allan, keith .burridge, kate .)2006. (forbidden words, taboo and the censoring of language.New York: Cambridge university press.
25.Child. Francis James. (1965). the English and Scottish Popular Ballads. Vol. 1.New York: Dover. Orig.
26. Garry. Jane, El-Shamy. Hasan. (2005). Archetypes and motifs in folklore and literature. New York: M.E. Sharpe. Inc.
27. Graves. Robert. (1987). New Larousse Encyclopedia of Mythology. New York: Crescent books.
28. Groot. J.J. M. (1964).The Religious system of china. Taiwan: Literature House. Ltd.
29. Zipes. Jack. (2000).The Oxford Companion to fairy Tales. Oxford: oxford university press.