طبقه‌بندی قصه‌های ‌عامه در مجموعۀ هفتِ باستانی پاریزی و تاریخ کرمانِ محمود همت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بنیاد ایران شناسی

2 استاد فرهنگ و زبانهای باستانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

     قصه بازتاب‌دهندۀ بخش مهمی از فرهنگ و تمدن یک قوم و از جنبه‌های مختلف قابل توجه و بررسی است. بیش از دویست سال است که مطالعات علمی در حوزۀ قصه آغاز شده است. برادران گریم اولین کسانی بودند که قصه‌ها را با نگاهی علمی گردآوری کردند. صد سال بعد در 1910م آنتی­ آرنه با اثر فهرست تیپ‌های قصه، زمینۀ مطالعۀ جهانی بر روی قصه‌ها را فراهم کرد. پنجاه سال بعد استیث تامسون تحریری جدید از اثر آرنه ارائه داد که این تحریر به فهرست آرنه/ تامسون شهرت و مقبولیت یافت. در زمینۀ قصه‌های ایرانی اولین و جدی‌ترین کار در حوزۀ طبقه‌بندی علمی قصه‌ها توسط اولریش مارزلف در 1984م انجام گرفت. پس از این با وجود مطالعات گسترده پژوهشگران و دانشجویان ایرانی در این حوزه، در بخش طبقه‌بندی قصه‌ها، فعالیت چشمگیری انجام نشده است. پژوهش حاضر به طبقه‌بندی قصه‌های عامه در چندین متن تاریخی معاصر کرمان می‌پردازد و از این حیث نمونه‌ای پیشین ندارد. این پژوهش هفت اثر باستانی پاریزی (1393-1304) و یک اثر محمود متدیّن مشهور به همّت کرمانی (1374-1298) را بر پایه‌ی الگوی آرنه/ تامسون و مارزلف مورد مطالعه قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Classification of Folk Tales in the Collection "Seven" by Bastani Parizi and "The History of Kerman" by Mahmoud Hemmat

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Aminizadeh 1
  • Zohreh Zarshenas 2
1 Iranology Foundation
2 Professor of Ancient Cultures and Languages, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

Stories reflect a significant part of a people’s culture, and they can be considered and studied from different aspects. Scientific studies in the field of story have begun for more than two centuries.  The Grimm brothers were the first ones who collected tales using a scientific approach.  About a century later, in 1910, Antti Aarne prepared the grounds for universal study of stories by composing his Index of Folktale Types.  Aarne’s index was later revised by the American folklorist, Stith Thompson. This revision is known as the Aarne-Thomson tale type index. In the field of Iranian tales, the first and the most serious work for the scientific classification of stories was done by Ulrich Marzolph in 1984. Although Iranian researchers and students have undertaken considerable studies in this field, no significant work has been conducted in the classification of tales. The present study seeks to classify folktales in many contemporary historical texts of Kerman, which makes this study unique. This study has investigated seven works by Bastani Parizi (1924-2014) and one work by Mahmoud Motadayyen, also known as Hemmat Kermani (1918-1995), based on the the Aarne-Thomson and Marzolph indices. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Folk literature
  • Tale
  • Classification
  • Bastani Parizi
  • Historians of Kerman

مراجع

کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. الول ساتن، ل. پ (1395). قصه‌های مشدی گلین­خانم. ویرایش اولریش مارزلف و دیگران. چاپ دهم. تهران: نشر مرکز.
2. انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1352). قصه­های ایرانی(ج1). تهران: امیرکبیر.
3. _____________ (1371). گذری و نظری در فرهنگ مردم. تهران: اسپرک.
4. باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1363). هشت الهفت. تهران: مؤسّسه انتشارات نوین.
5._______________.(1371). اژدهای هفت‌سر. تهران: انتشارات کتاب درنا.
6._______________.(1381). نای هفت‌بند. تهران: نشر علم.
7._______________.(1390). زیر این هفت­آسمان. تهران: نشر علم.
8._______________.(1390). سنگ هفت قلم. تهران: نشر علم.
9._______________.(1391). کوچه هفت‌پیچ. تهران: نشر علم.
10.______________.(1392). خاتون هفت قلعه. تهران: نشر علم.
11.______________.(1393). آسیای هفت‌سنگ. تهران: نشر علم.
12.بهرنگی، صمد. (1379). افسانه‌های آذربایجان. تهران: انتشارات مجید.
13.پراپ، ولادیمیر. (1392). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. تهران: نشر توس.
14. جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
15. خدیش، پگاه. (1391). ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
16. داد، سیما. ( ١٣٧5). فرهنگ اصطلاحات ادبى. تهران: مروارید.
17. درویشیان، علی اشرف و رضا خندان. (1387). فرهنگ افسانه­های مردم ایران(ج1). تهران: نشر کتاب و فرهنگ.
18. ذوالفقاری، حسن (1394)، زبان و ادبیات عامه ایران. تهران: سمت.
19. سادات اشکوری، کاظم. (1352). افسانه‌های اِشکِوَرِ بالا. مرکز پژوهش‌های مردم‌شناسی و فرهنگ عامه.
20. لوریمر، د.ل. (1353). فرهنگ مردم کرمان. به کوشش فریدون وهمن. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
21. مارزلف، اولریش (1391)، طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: سروش.
22. متدیّن، محمود. (1389). تاریخ کرمان. چاپ هفتم، تهران: انتشارات گلی.
23.محجوب، محمدجعفر. (1382). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.
24.مهتدی، فضل­الله. (1386). افسانه‌های کهن ایرانی. گردآورنده: محمد قاسم‌زاده. تهران: هیرمند.
25.میهن‌دوست، محسن. (1352). سمندر چل‌گیس. تهران: مرکز پژوهش‌های مردم‌شناسی و فرهنگ عامه.
26.میرصادقى، جمال. (١٣٧٦). ادبیات داستانى. تهران: سخن.
ب. مقاله­ها
27. امیدسالار، محمود و حسن ذوالفقارى.(1391). «ادبیات داستانى عامیانه». درج در: دانشنامه فرهنگ مردم( ج١).  مرکز دایره العارف اسلامى. تهران.
28. باستانى راد، حسن.(1384). «وارث والاتبار بیهقى». مجله حافظ. شماره ٢٣، صص ٣٠-٣١.
29. دشتى، سید محمد.(1380). «تأملى در ادبیات داستانى و قصه عامیانه». کیهان فرهنگى. شماره ١٧٦، صص ٢٤-٢٧.
30. رنجبر، محمدعلی.(1395). «پارادایم­شناسى تاریخ نگارى باستانى پاریزى». پژوهش­هاى علوم تاریخى، صص ٣٧-٥٦.
31.دهباشى، على.(1384). «مور بیچاره: گفتگو با محمد ابراهیم باستانى پاریزى». مجله بخارا. شماره 46، صص ٢٤-٨
ج. منابع لاتین
32.Aarne, A. and Thompson, S (1987). The Types of the Folktale. 2nd revised edition. Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia (FF Communications No.184).
33. Cross, Tom Peete (1969). Motif-Index of Early Irish Literature. Bloomington, Indiana: Indiana University Press.
33. Thompson, S (1955-58). Motif-Index of Folk-Literature. 6 volumes.  Bloomington, Indiana: Indiana University Press.
34.Uther, Hans-Jörg (2004). The Types of International Folktales. 3 volumes. Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia (FFC Communications Nos. 284-286).
   
مجله مطالعات ایرانی
دوره 17، شماره 33
شهریور 1397
صفحه 23-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار