سیر تطوّر مراسم باران خواهی در منطقۀ دشت خاک زرند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور

چکیده

دهستان دشت خاک در فاصلۀ 30 کیلومتری از شهرستان زرند، 105 کیلومتری مرکز استان کرمان و در جهت جغرافیایی شمال شرقی آن قرار دارد. یکی از اهّم مشکلات منطقۀ کویری دهستان دشت خاک، خشک‌سالی و بی‌آبی است. مراسم باران­خواهی که خاستگاه آن مناطق کم­باران و خشک است، بیانگر نوعی ناتوانی انسان در مقابل قوای طبیعی است. با توجه به این‌که خشک‌سالی و کم‌بارانی در اکثر مناطق ایران حاکم بوده و مردم در تغییر شرایط موفقیت چندانی نداشته­اند، نمایش‌های آیینی باران­خواهی پا به عرصه‌های اجتماعی گذاشته، نوعی تسکین روحی و اجتماعی را در جامعه حاکم ساخت. مراسم باران­خواهی دهستان دشت خاک با تفاوت‌های قابل‌توجه نسبت به مراسم مشابه و سیر تکاملی منحصربه‌فرد و خاص خود، با تمام رسوم باران­خواهی در ظاهر متفاوت است، اما در باطن یک هدف و حقیقت را دنبال می‌کند که همانا نزول باران است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا به شکل توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای، به سیر تکاملی مراسم باران­خواهی و نمادهای مرتبط با آن در منطقۀ دشت خاک زرند کرمان بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Fire-temple of Arakhash (the Building of Imamzadeh Mohammadi), Another Evidence of the Ancient City of Alishtar

نویسندگان [English]

  • Asieh zbihnia Omran 1
  • Fakhrosadat Ahmadi Gohari 2
1 - Associate Professor, Payame Noor University, Email:
2 M.A. Student, Payame Noor University
چکیده [English]

Alishtar is the name of the central part of a small plain located in North Lorestan province. Some decades ago, in the northern part of Alishtar plain, a building known as Imamzadeh Mohammadi was discovered after centuries being buried under dust. Imamzadeh Mohammadi is a new name given to this building by the inhabitants of Alishtar less than half a century. This name was chosen after the discovery of a tombstone inside the building. According to an ancient custom, Iranians named these buildings, the owners of which were unknown, as Imamzadeh. Investigations of Imamzadeh Mohammadi revealed that probably this building belonged to the Seljuk era. Reflecting more on this building, it was found that its plan layout showed a kind of chartaqi (four-arched structure) in the pre-Islamic era. This building, thus, shows two pre-Islamic and post-Islamic periods of prosperity. Also, historical and geographical reports in Islamic texts contain the names of the prosperous city of “Alishtar” and the fire-temple of “Arakhash” in this region. There seems to be a connection between the building of Imamzadeh Mohammadi and the fire-temple of Arakhash. The researchers have attempted to study these topics in the present research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Aleshtar
  • The building of Imamzadeh Mohammadi
  • The fire-temple of Arakhash
  • Historical geography
1. قرآن کریم
2. آقاعباسی، یدالله.(1389). دانشنامۀ نمایش ایرانی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
3. اسدی توسی، علی بن احمد.(1354 ).گرشاسب­نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: کتابخانه طهوری.
4. اسماعیل بخاری، محمد.( 1387). صحیح بخاری. ترجمۀ عبدالعلی نور احراری. تربت‌جام: نشر شیخ‌الاسلام احمد جام.
5. باستانی پاریزی، محمدابراهیم.( 1363). خاتون هفت قلعه.تهران: نشر علم.
6. برومند سعید، جواد.( 1377). نوروز جمشید. تهران: توس.
7. بهار، مهرداد. (1377). اسطوره‌ها، راز و رمزهای کویر. تهران: نشر چشمه.
9. جاهوا،گوستاو.(1371). روانشناسی خرافات. ترجمۀ محمدتقی براهنی.تهران: البرز.
10. خلعتبری لیماکی، مصطفی.(1387). آب، آیین‌ها و باورهای مربوط به آن در فرهنگ‌عامه. تهران: صداوسیمای جمهوری اسلامی مرکز تحقیقات.
11. سالاری، زهرا. (1393).فرهنگ واژگان و اصطلاحات عامیانه عشایر شهرستان شهربابک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار.
12. ستّاری، جلال.( 1387). اسطوره و رمز. تهران: سروش.
13. فردوسی، ابوالقاسم.(1385) شاهنامه( نامۀ باستان). ویرایش و گزارش: جلال­الدین کزاززی. تهران: سمت.
14. __________.( 1373). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران، نشر قطره. 
15. فرهادی، مرتضى.( 1378).  موزه‌های بازیافته. کرمان: نشر مرکز کرمان­شناسی.
16. کزازی، میر جلال‌الدین.( 1276). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: نشر مرکز.
17. ماسه، هنری. ( 1387). معتقدات و آداب ایرانی.ترجمۀ مهدی روشنی ضمیر. تهران: انتشارات شفیعی.
18. مجلسی، محمدباقر.(1381). بحارالانوار. تهران: امیرکبیر.
19. مولوی، جلال‌الدین محمد. (1393). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد الین نیکلسن. تهران: آفرینه.
  20. میرنیا، سیدعلی.( 1381). فرهنگ مردم خراسان. مشهد: سخن‌گستر.
21. میرشکرایی، محمد.( 1381).کوسه، گشنیز و عروسک‌های باران، سروش پیرمغان. تهران: ثریا.
 22. ___________.( 1380). انسان و آب در ایران. تهران: نشر مؤسسۀ گنجینۀ ملی آب ایران.
23. هاشمی، واریا.( 1385). بوکه باران.تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی.
24. یاحقی، محمدجعفر.(1386).فرهنگ اساطیر.تهران: فرهنگ معاصر.
ب. مقاله‌ها
25. آقاعباسی، یدالله.(1386). «باران­خواهی». مجلّه مطالعات ایرانی. کرمان. س 6، شمارۀ 12؛ صص  1-20.
26. بهروزی نیا، زهره.( 1394). «بررسی ردپای جان‌بخشی آناهیتا بر عروسک‌های آیین باران خواهی». فصلنامۀ تئاتر.شماره 61، صص 12- 25.
 27. پیاده کوهسار، ابوالقاسم.(1389). «آیین‌های باران‌خواهی در منطقۀ کالپوش شهرستان شاهرود». نامۀ انسان‌شناسی. سال هشتم، ش12صص31-53.
 38. حاتمی، حسن.(1371). «دعای باران در کازرون». ماهنامۀ کلک. شماره 29، صص 197- 202.
 39. خلعتبری، غلامرضا.(1391). «مطالعۀ تطبیقی اژدهاکشی و باران‌خواهی در ادبیات کهن ایران و هند».  مجلۀ مطالعات ایرانی. سال ششم، شماره 24، صص 113- 129.
40. جوانمرد،کمال.(1381).«چشم‌اندازی به نظریه مردم شناختی دینی تایلور». فصلنامه علوم اجتماعی. دانشگاه آزاد آشتیان. شماره3، صص 28- 52.
 41. عاشورپو، صادق.(1387). «نگاهی به مراسم باران‌خواهی چمچه­خاتون». فصلنامۀ تخصصی تئاتر. ش 42، صص 31-48.
 42. نعمت طاوسی، مریم.( 1391). «رمزگشایی پاره‌های آیین‌های باران‌خواهی ایران». مجلۀ مطالعات ایرانی. سال یازدهم. شمارۀ 21. بهار، صص 271- 285.