بررسی شیوه‌های عملکرد عیّاران در متن‌های حماسی و عیّاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

  بخش قابل توجّهی از متون حماسی و داستان­های قهرمانی، آکنده از شیوه­ها و شگردهای عیّاری است. عیّاران شخصیت‌هایی والا هستند که هنگام ناکارآمدی جنگ و ستیز وارد داستان شده، با روش‌های ویژۀ خود بر کشش داستان می­افزایند. در این جستار، شیوه‌های عملکرد عیّاران در چند متن حماسی و عیاری بررسی شده­است. این پژوهش با هدف تبیین دقیق­تر کارویژه­ها و تحلیل ساز و کارهایی صورت یافته­است که در بسیاری از داستان­ها موجب گره­افکنی و یا برون رفت از بحران می­شود. بدین منظور پس از عنوان هر شگرد، نمونه­هایی به دست داده می­شود. متن­های بررسی شده عبارتند از: شاهنامۀ فردوسی، سمک عیّار، داراب­نامۀ ترسوسی، داراب­نامۀ بیغمی، برزونامه و اسکندرنامه. پژوهش به روش تحلیل محتوا بر پایۀ منابع کتابخانه­ای سامان یافته­است. براساس نتایج، روش­هایی که عیّاران بدان وسیله به مقصود خود می­رسند بدین شرح است: تعویض لباس، تغییر­دادن چهره، آراستن خود به شیوه‌های مختلف، استفاده از داروی بی‌هوشانه، انگشتر، کمند، صندوق، پنهان کردن وسیلۀ­ دفاعی در ساق موزه، ناشناس­رفتن به سپاه دشمن، شناسایی مکان با بوییدن خاک و سخن گفتن به زبان­های دیگر. این شیوه­ها نشان می­دهد چگونه در داستان‌های حماسی- عیاری یک­نواختی ماجراها بر هم­ می­خورد و توجّه خواننده به عناصر تأثیرگذار و مهمّی که گاه فراتر از جنگ و ستیز هستند، جلب می­شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Ayyaran’s Practices in Epic and Ayyari Texts

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Gholami 1
  • Afsoon Hamidi 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shiraz University
2 M.A. Student of Persian Language and Literature, Shiraz University
چکیده [English]

Abstract
Ayyari (chivalry) techniques and practices form a significant portion of epic texts and heroic stories. Ayyaran are men of noble character that are introduced in the story during the ineffectiveness of war and conflict. They increase suspense in story by using special techniques. In this study, ayyaran’s practices have been investigated in a number of epic and Ayyari texts. This Study has been done with the aim of elaborating on the functions and analyzing the devices which create complication or resolution in many stories. For this purpose, after naming each technique, some examples will be given. The investigated texts include Ferdowsi’s Shahnameh, Samak Ayyar, Tarsusi’s Darabnameh, Beighami’s Darabnameh, Borzoonameh and Eskandarnameh. This study has been organized using content analysis method based on library resources. According to the results, the techniques employed by ayyaran for reaching their goal were as follows: changing clothes, transfiguration, disguise, using anesthetic drugs, ring, lasso and box, hiding a defense instrument in the shaft of the boot, entering the enemy’s territory secretly, sniffing the soil to detect a location, and talking in different languages. These techniques/methods show how in epic-Ayyari stories the uniformity of events are avoided and how the readers’ attention is drawn to the influential and important elements which are sometimes beyond war and conflict.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Epic texts
  • Ayyari texts
  • Ayyaran’s practice
کتابنامه
الف. کتاب­ها
1. بیغمی، محمدبن‌احمد. (1381). داراب‌نامه. با مقدّمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح‌الله صفا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
2. ترسوسی، ابوطاهر محمدبن‌حسن بن علی بن موسی. (1374). داراب‌نامه. به‌کوشش ذبیح‌الله صفا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
3. حاکمی، اسماعیل. (1382). آیین فتوّت و جوانمردی. تهران: اساطیر.
4. حکیم، منوچهرخان. (1327). اسکندرنامه. تهران: کتاب‌فروشی و چاپ خانۀ علی­اکبر علمی.
5. خانلری. پرویز. (1367). شهر سمک. تهران: انتشارات آگاه.
6. عنصرالمعالی، کیکاووس­بن­اسکندر­بن­قابوس­بن وشمگیر. (1371). قابوس­نامه. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ ششم. تهران: انتشارات علمی.
6. فردوسی، ابوالقاسم. (1374). شاهنامه. تهران: قطره.
7. کاتب ارجانی، فرامرزبن‌خداداد. (1347). سمک عیار. به‌کوشش دکتر پرویز ناتل خانلری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
9. کاشفی، مولانا­حسین. (1350). فتوّت­نامۀ سلطانی. به کوشش محمد­جعفر محجوب. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
10. کربن، هانری. (1383). آیین جوانمردی. ترجم احسان نراقی. تهران: سخن
11. کوسج، شمس‌الدین محمد. (1387). برزونامه (بخش کهن). تصحیح اکبر نحوی. تهران: میراث مکتوب.
12. محجوب، محمّدجعفر. (1382). ادبیّات عامیانۀ ایران. به‌کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.
13. محمود، احمد. (1379). درخت انجیر معابد. تهران: معین.
14. گیار، مارینا. (1389). جامعۀ آرمانی مبتنی بر جوانمردی. ترجمۀ ع. روح­بخشیان. تهران: کتاب روشن.     
15. معین، محمّد. (1350). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
ب. مقاله ­ها
1.جلالی پندری، یدالله، حسینی، رقیّه. (1391). «بررسی حیله­ها و ترفندهای قدیمی در سمک عیّار». جستارهای ادبی. ش دوم، صص 103- 132.