آتشکدۀ اروخش( بنای امامزاده محمدی) شاهدی دیگر از شهر باستانی الشتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا - همدان

2 دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

الشتر نام بخش مرکزی دشتی کوچک است که در شمال لرستان جای دارد. چند دهه پیش در ناحیه شمالی دشت الشتر بنایی موسوم به امامزاده محمدی، پس از قرن‌ها مدفون‌بودن در زیر خاک، شناسایی شد. امامزاده محمدی نامی جدید است که کمتر از نیم سده پیش، از سوی اهالی الشتر به این بنا داده شد. این نام‌گذاری به سبب یافتن سنگ قبریست که از داخل این بنا به دست آمد. براساس یک رسم دیرینه، ایرانیان معمولا این­گونه بناها که هویّت صاحب آن نامعلوم بوده، «امامزاده» نام می‌نهاده‌اند. بررسی‌های صورت گرفته از بنای امامزاده محمدی، نشان داد که این بنا احتمالاً متعلّق به دوره سلجوقیان بوده است. با تأمّل بیشتر در این بنا، طرح اوّلیۀ آن که نوعی چهارتاقی از دوران پیش از اسلام را نشان می‌داد، مشخص گردید. بر این اساس، این بنا دو دوره آبادانی از دوران پیش و پس از اسلام را نشان می‌دهد. از سویی، گزارش‌های تاریخی و جفرافیایی در متون اسلامی، از شهری آباد با نام «الیشتر» و آتشکدۀ «اروخش» در این ناحیه یاد می‌کنند. به نظر می­رسد، بین بنای امامزاده محمدی و آتشکدۀ اروخش ارتباطی وجود داشته باشد. مطالعه حول این موضوعات وجه همت نگارندگان در این پژوهش قرار گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Fire-temple of Arakhash (the Building of Imamzadeh Mohammadi), Another Evidence of the Ancient City of Alishtar

نویسندگان [English]

  • Mehdi Heidari 1
  • Abbas Motarjem 2
1 Ph.D. Candidate in Archeology, Bu-Ali Sina University, Hamedan
2 Associate Professor of Archeology, Bu-Ali Sina University
کتابنامه
الف. کتاب‌ها
 1. آذری فر، رضا. (1388). شناسایی و معرفی مناطق ویژه اکولوژیک شهرستان الشتر با تأکید بر اقلیم.  پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. رشتۀ جغرافیا. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد.
2. ابن حوقل. (1366). سفرنامۀ ابن حوقل (ایران در صورۀ الارض). ترجمه و تصحیح جعفر شعار. چاپ دوم. تهران: چاپخانه سپهر.
3. ابوالقاسمی، لطیف. (1385). هنجار شکل‌یابی معماری اسلامی ایران. گردآورنده: محمد یوسف کیانی. تهران: سمت.
4. اپهام پوپ، آرتور. (بی‌تا). معماری ایران. ترجمه کرامت‌الله افسر. تهران: انتشارات فرهنگسرا (یساولی).
5. اصطخری، ابواسحاق. (1340). مسالک و ممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
6. ایزدپناه، حمید. (1376). آثار باستانی و تاریخی لرستان(جلد 3). چاپ سوم. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
7. پاتس، دنیل.تی. (1385). باستان‌شناسی ایلام. ترجمۀ زهرا بایستی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
8. پهلوان، کیوان. (1385). رضا شاه «از الشتر تا الاشت» نیای لر رضاشاه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات آرون.
9. ترکمان، اسکندربیک. (1317). عالم­آرای عباسی. به تصحیح سهیل خوانساری. تهران: چاپخانۀ اسلامیه.
10. حموی، یاقوت. (1977). معجم البلدان(جلد اول). بیروت: دارصادر.
11. حیدری، حجت الله. (1379). ایل حسنوند. چاپ اول. خرم­آباد: انتشارات افلاک.
12. داوودی، داوود. (1385).  بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان الشتر (دهستان­های فیروزآباد، یوسفوند و قلعه مظفری). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده).
13. ________ (1386). بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان الشتر (دهستان دوآب). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده).
14. راوندی، محمد بن علی. (1385). راحۀ­الصدور و آیۀ السرور: در تاریخ آل سلجوق. به سعی و تصحیح محمد اقبال. تهران: اساطیر.
15. شاخت، رابرت. (1382). فرهنگ‌های تاریخی اوّلیه. در باستان‌شناسی غرب ایران. گردآورنده فرانک هول. ترجمۀ زهرا بایستی. تهران: سمت.
16. سجادی، علی. (1376).  بررسی و شناسایی آثار فرهنگی تاریخی شهرستان الشتر (فصل اول). معاونت پژوهش های باستان‌شناسی میراث فرهنگی لرستان (منتشر نشده).
17. ظل­السلطان، مسعود میرزا. (1368). خاطرات ظل السلطان (سرگذشت مسعودی). به اهتمام و تصحیح حسین خدیو جم. جلد دوم. تهران: اساطیر.
18. لوین، لویس. (1382). عصر آهن(در باستان‌شناسی غرب ایران). گردآورنده فرانک هول. ترجمۀ زهرا بایستی. تهران: سمت.
19. محمدی‌فر، یعقوب و فرهاد امینی. (1394). باستان‌شناسی و هنر ساسانی. تهران: شاپیکان.
20. نیشابوری، ظهیرالدین. (1392). سلجوقنامه. تصحیح میرزا اسماعیل افشار حمیدالملک و محمدرضا صاحب کلاله خاور. ناشر چاپی: اساطیر. اصفهان: مرکز رایانه‌‌ای قائمیه.
21. واندنبرگ، لویی. (1379). باستان‌شناسی ایران باستان. ترجمۀ عیسی بهنام. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22. مستوفی، حمدالله. (1362). نزهۀ القلوب. چاپ اول. تهران: انتشارات دنیای کتاب.
ب. مقالهها
23. حیدری، مهدی؛ خلیل­الله بیگ­محمدی و دیگران. (1394). «طبقه­بندی و تحلیل گونه‌شناختی سفال عصر مفرغ تپه گریران الشتر». مجله: پژوهش‌های باستان­شناسی. دورۀ 5. شماره 1. بهار و تابستان. صص 21- 38.
24. کاظمی، یاغش. (1393). «آتشکده‌ها و آتشگاه‌های ایران». دوفصلنامه تخصصی دانش مرمّت و میراث فرهنگی. دورۀ جدید. سال دوم. ویژه‌نامه نخست. زمستان. صص 43- 102.
25.محمدی، مریم و دیگران. (1390). «مطالعۀ گونه‌شناسی، عناصر و اجزای معماری ایران در دورۀ ساسانی». مجلۀ نامۀ باستان‌شناسی. شمارۀ1. دورۀ اول. پاییز و زمستان. صص 83- 104.
ج. منابع لاتین
26.Goff, Clare.L. (1971). Luristan before the Iron Age. IRAN. Vol.9. P.P. 131-152.
27.Stine, S.O. (1940). Old routs in western Iran. New York. Green Wood Press.