بررسی وتحلیل جایگاه منجمان در جامعه وحکومت عصر صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه

چکیده

چکیده
علم نجوم و ستاره‌شناسی به دلیل کاربردهای مختلفی که در زندگی انسان‌ها داشته، یکی از مهم‌ترین علوم بشری می‌باشد که در ادوار تاریخی گذشته مورد توجه مردم و صاحبان حکومت قرار گرفته است. و به تبع آن، باعث توجه و اهمیت دادن به منجمان و تربیت آن‌ها شده است. در دوره صفویه نیز پادشاهان به ستاره‌شناسی و اطلاع از اوضاع و احوال و سرنوشت افلاک که توسط منجمان و اخترشناسان صورت می‌گرفت، بیش از آنچه که مهم بود و صحت داشت اهمیت می‌دادند. پژوهش پیش رو در چارچوب وظایف و جایگاه منجمان در جامعه و حکومت عصر صفوی و با روش توصیفی – تحلیلی و بر مبنای منابع دست اول تاریخی به ویژه سفرنامه های سیاحان اروپایی و به روش کتابخانه ای به بررسی و تحلیل موضوع مورد نظر می پردازد. و با استفاده از منابع دست اول تاریخی و تحقیقاتی به دنبال پاسخ این پرسش است که، منجمان در جامعه و حکومت عصر صفوی در چه جایگاهی بوده اند و به چه میزان در حکومت مورد نظر نفوذ و تأثیر داشته اند؟ بر اساس گزارش صریح منابع این دوره به ویژه سفرنامه نویسان اروپایی، منجم‌باشی یکی از مهم‌ترین مناصب درباری در تشکیلات حکومتی صفویه بوده است که، همیشه در کنار شاه حضور داشت و شاه هرگز بدون مشورت و اجازه‌ی او دست به کاری نمی‌زد و در ضمن تمام منجمان زیر نظر او کار می‌کردند. این امر نشان‌دهنده اعتبار و اهمیت این مقام نزد پادشاهان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of astronomers position in society and the rule of the Safavid era

چکیده [English]

Introduction

The formation of the Safavi dynasty in Iran was important in several aspects that the most important was: the restoration of the national unity of Iran and the officialization of the Shiite religion. In fact, the Safavi government may was the first national far-reaching government After-Islam in Iran,that, while established the principles of governmet based on religion, also emphasized on te territorial integrity of the country. Cultural and civilian approaches were manifested in the refuge of the security and comfort that Safavi kings had established in the territory of Iran. During this period, many arts, crafts, and sciences such as painting, poetry, music, jurisprudence, tradition, philosophy, and theology were considered and grown so fast that in each of them, the special style and the school were created to the extent that the Safavi period can be culturally considered one of the most important periods of Islamic history in Iran. Therefore, Safavi government is also important in Iranian history, in addition to being an indicator of developments in various fields, in the cultural and social contexts. The main pillars of Iranian culture and civilization were consolidated with the formation of national identity during this period and over time. Accordingly, study about culture and civilization of the Safavi period is so important because in this case, also, the Safavian were inheritors of a rich heritage that had been formed since the time they came to power and, when the Safavian took the power, this rich heritage became richer and stronger.
 

Method

This study assesses the tasks and duties of astronomers position in the Safavi period, using descriptive-analytical method and based on number one historical references, especially European travel books and library tools. The main question of the study is: What position did astronomers have and how much influence did they have on Safavi period on related government? The research findings indicate that astronomer was one of the most important positions in the Safavi government, which was always at the side of the king, and the king never managed to do anything without his advice and his permission, and all the astronomers worked under his sight.This illustrates the credibility and importance of astronomers in the Safavi period.
 

Discussion

Astronomy and knowledge of astronomy Although in the historical periods before the formation of the Safavi, was well-developed and significant and various innovations were presented by Iranian astronomers and scientists. But during the Safavi period, astronomy entered a new stage. It seems that in this period, the empirical and technical sciences, including the astronomy, lacked this luck and did not achieve a high position. Although astronomy in Iran has had a long history and is one of the most important fields of Iranian scientific activities. Some years it has grown to the high level in Iran, especially in the fourth and fifth centuries. Because of the presence of remarkable scholars and astronomers such as Abu Reyhan Biruni and Ibne Sina astronomy has been grown alot. With the formation of the Safavi government, a new era of attention to astronomy began. Astronomy had a significant growth in this period due to its considerable attention to stars and the fortune. Meanwhile, during this period, the astronomers had important position in the Safavi court,and astronomer was one of the most important positions in Safavi that the king did not do anything without asking his idea and taking his instruction.According to the writings have left from this period,particularly, the reports of foreign travelers, Safavi astronomers owe their position because of the king's ignorance of the reality of this science and its rules. Anyay, in this period we can point out the scientists that, in spite of the lack of resources and facilities, were the author of this science and wrote some great works about this subject. Accordingly, the main question of this study is: What position did astronomers have and how much influence did they have on the Safavi period.
 
4.Conclusion
Astronomy and knowledge of astronomy Although in the historical periods before the formation of the Safavi, was well-developed and significant and various innovations were presented by Iranian astronomers and scientists. But during the Safavi period, astronomy entered a new stage. It seems that in this period, the empirical and technical sciences, including the astronomy, lacked this luck and did not achieve a high position. Although astronomy in Iran has had a long history and is one of the most important fields of Iranian scientific activities. Some years it has grown to the high level in Iran, especially in the fourth and fifth centuries. Because of the presence of remarkable scholars and astronomers such as Abu Reyhan Biruni and Ibne Sina astronomy has been grown alot. With the formation of the Safavi government, a new era of attention to astronomy began. Astronomy had a significant growth in this period due to its considerable attention to stars and the fortune. Meanwhile, during this period, the astronomers had important position in the Safavi court,and astronomer was one of the most important positions in Safavi that the king did not do anything without asking his idea and taking his instruction.According to the writings have left from this period,particularly, the reports of foreign travelers, Safavi astronomers owe their position because of the king's ignorance of the reality of this science and its rules. Anyay, in this period we can point out the scientists that, in spite of the lack of resources and facilities, were the author of this science and wrote some great works about this subject. Accordingly, the main question of this study is: What position did astronomers have and how much influence did they have on the Safavi period

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Safavid
  • astronomy
  • astronomer
  • community
  • government
- الئاریوس. (1363). سفرنامه الئاریوس. ترجمه احمد بهپور. چاپ اول. بی‌جا: سازمان انتشاراتی و فرهنگ.
- بهایی، محمد بن حسین. (1370) .تحفه حاتمی. تصحیح و تحشیه: ابوالفضل نبئی و تقی عدالتی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی.
- پولاک، ادوارد. (1361) . سفرنامه پولاک. ترجمه کیکاووس جهانداری. چاپ اول. تهران: خوارزمی.
- تاریخ ایران کمبریج. (1390). پژوهش دانشگاه کمبریج، ترجمه تیمور قادری، جلد ششم. چاپ دوم. تهران: مهتاب.
- تاورنیه، ژان باتیست. (1369). سفرنامه تاورنیه. ترجمه ابو تراب نوری، تصحیح حمید شیرانی. چاپ چهارم. اصفهان: سنایی- تأیید.
تاورنیه، ژان باتیست. (1383). سفرنامه تاورنیه. ترجمه حمید ارباب شیرانی. چاپ اول. تهران: نیلوفر.
- دلاواله، پیترو. (1380). سفرنامه پیترو دلاواله. ترجمه  محمد بهفروزی. جلد اول. چاپ اول. بی‌جا: قطره.
- دلاواله، پیترو. (1370). سفرنامه دلاواله. ترجمه و شعاع الدین شفا. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
- سانسون. (1346). سفرنامه سانسون(وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی). ترجمه تقی تفضّلی. تهران: علمی و فرهنگی.
سانسون. (1377). سفرنامه سانسون(وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی). ترجمه محمد مهریار. چاپ اول. اصفهان: انتشارات گل‌ها.
- سمیعا، میرزا. (1368). تذکرۀ­الملوک. ترجمۀ مسعود رجب­نیا. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
- سمیعا، میرزا. (1338). سیاحتنامه شاردن. ترجمه محمد عباسی. جلد پنجم. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
- طوسی، نصیرالدین. (1335). رساله بیست باب در معرفت اسطرلاب. تصحیح علی مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
- فریر، رانلد دبلیو. (1384). برگزیده و شرح سفرنامه شاردن. ترجمۀ حسین هژبریان و حسن اسدی. تهران: فرزان روز.
- فلسفی، نصرالله. (1347). زندگانی شاه‌عباس اول. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
- فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا. (1363). سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروا. ترجمه غلامرضا سعیدی. تهران: نو.
- کارری، جملی. (1348). سفرنامه کارری. ترجمه عباس نخجوانی و عبدالله کارنگ، تبریز. اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان.
- کارری، جملی. (1383).  سفرنامه کارری. ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: علمی و فرهنگی.
-کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامه کمپفر. ترجمه کیکاووس جهانداری. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
- مدرس تبریزی، علی. (1374). ریحانه­الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه و اللقّب. جلد دوم، سوم و پنجم. تهران: کتاب فروشی خیّام.
- محقّق سبزواری، محمدباقر. (1381). روضه­الانوار عباسی(مبانی اندیشه سیاسی و آیین مملکت‌داری). چاپ اول. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- مصفّی، ابوالفضل. (1357). فرهنگ اصطلاحات نجومی(همراه با واژه‌های کیوانی در شعر فارسی). تبریز: مؤسّسه تاریخ و فرهنگ ایران.
- نصیری، میرزاعلی. (1372). القاب و مواجب دورۀ سلاطین صفویه. به کوشش یوسف رحیم لو. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- نفیسی،سعید. (بی‌تا). کلیات اشعار و آثار فارسی شیخ بهایی. تصحیح علی کاتبی. تهران: نشرچکامه.
- والسر، سیبیلا شوستر. (1364). ایران عصر صفوی از دیدگاه سفرنامه‌های اروپاییان( پژوهشی در روابط سیاسی و اقتصادی ایران). ترجمه غلامرضا ورهرام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- وحید قزوینی، محمد طاهر. (1329). عباس­نامه یا شرح زندگانی 22 ساله شاه‌عباس ثانی. تصحیح و تحشیه ابراهیم دهگان. اراک. کتابفروشی داوودی اراک (فردوسی سابق).