جایگاه و نقش دوستی در ایجاد جهان مطلوب اهورایی (مطالعۀ موردی: متون اوستایی و کتیبه‏ های هخامنشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

بررسی آثار به جای مانده از متون باستانی ایران، نشان از اهمیت جایگاه دوستی در باورها و اندیشه‏های ایرانیان باستان دارد. بنابر تعالیم مطرح شده در این متون، رسیدن به جهان مطلوب اهورایی در گرو درک صحیح مفهوم دوستی در آموزه‎های زردشت است. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است وجوه گوناگون مفهوم دوستی را در متون به ‎جای ‎مانده از ایران باستان بررسی می‏کند و در پی پاسخ به این پرسش‎ است که انواع دوستی در متون اوستایی و کتیبه‎های هخامنشی چگونه نمود پیدا می‏کند. یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد درگاتها، نمودها و مراتب دوستی از رهگذر دوستی با زردشت و اتصاف به صفات اهورایی (شش امشاسپندان) بیان شده است. زردشت برای پیوستن به این جایگاه مراتبی را ارائه کرده است که بر اساس آن فرد زردشتی در هر مرحله متصف به نمودهای گوناگون دوستی شده و سرانجام به دوستی اهوره‎مزدا نائل می‏شود. در اوستای جدید، همگام با گسترش مصادیق آموزه‏ها، نمودهای دوستی افزایش یافته‏اند. ایزدان و فروهرهای نیکان از آن قبیل هستند که به جمع دوستان اهوره‌مزدا پیوسته‏اند و واسطۀ دستیابی به مقام دوستی با اهوره‎مزدا قرارگرفته‏اند. همچنین در توضیح مفهوم سرانجام کار جهان به نقش سوشیانت‏ها اشاره می‏شود؛ افرادی که دوستان اهوره‎مزدا هستند و سرنوشت نبرد بزرگ به دست ایشان رقم خواهد خورد. طرح مفهوم دوستی در کتیبه‏های هخامنشی، بر مبنای ایجاد پیوند دوستی با عوامل مزدایی بنا شده است. در این آثار پیامدهای دوستی با راستی‎ و دوستی با دروغ‏ و تأثیر این دو بر سرنوشت سرزمین بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place and Role of Friendship In Creating a Desirable Ahurai World (Case Study: Avestan texts and Achaemenid Inscriptions(

نویسنده [English]

  • zeynab hosseini
Shahid Beheshti University
چکیده [English]

An examination of the remnants of ancient Iranian texts demonstrates the importance of friendship in the beliefs of ancient Iranians. According to the teachings presented in these texts, achieving the desired Ahurai world depends on a correct understanding of the concept of friendship in teachings of Zoroaster. This descriptive-analytical study examines the various aspects of the concept of friendship in surviving texts of ancient Iran and seeks to answer the question of how the types of friendship appeared in the Achaemenid inscriptions and the texts of the old and new Avesta. The findings of this study show that In Gathas, the levels of friendship are expressed through friendship with Zarathustra and attribution to the Ahuraian attributes (six Amshaspandans). Zarathustra has provided a hierarchy according to which the Zoroastrian person at each stage is characterized by various manifestations of friendship and eventually achieves the friendship of Ahuramazda. With the spread of instances of doctrine, expressions of friendship have increased in the late Avesta. The Yazatas and Fravahr of good people are those who’ve joined the friends of Ahuramazda and mediate achieving friendship with Ahuramazda. Sushyants are also mentioned in the explanation of the end of the world; friends of Ahuramazda who will determine the fate of the great battle.
The concept of friendship in Achaemenid inscriptions is based on creating a bond of friendship with Mazda effects. The consequences of friendship with truth and friendship with untruth and their impact on the fate of the kingdom are expressed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Friendship
  • Avestan texts (old and new)
  • Achaemenid Inscriptions
  • Ancient Iran
الف. منابع فارسی
ـ ایرانی، دینشاه. (1334). اخلاق ایران باستان، چاپ سوم، تهران: انجمن زردشتیان ایرانی بمبئی.
ـ بویس، مری، (1377). تاریخ کیش زردشت، ترجمۀ همایون صنعتی زاده، چاپ اول، تهران: صفی علیشاه.
ـ پورداوود، ابراهیم . (1340). یسنا، ج1، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
ـ پورداوود، ابراهیم. (1340). یسنا، ج2، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
ـ پورداوود، ابراهیم. (1346). سوشیانس، بمبئی.
ـ پورداوود، ابراهیم. (2537). ویسپرد، به کوشش بهرام فره‎وشی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
ـ پورداوود، ابراهیم. (1377). یشتها، ج1، چاپ اول، تهران: اساطیر.
ـ پورداوود، ابراهیم. (1377). یشتها، ج2، چاپ اول، تهران: اساطیر.
ـ پورداوود، ابراهیم. (1384). گاتها، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
ـ تفضلی، احمد. (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، چاپ پنجم، تهران: سخن.
ـ جاماسب‎جی‎دستور. منوچهر جی جاماسب. (1371). متون پهلوی، گزارش سعید عریان، چاپ اول، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
ـ دادگی، فرنبغ. (1397). بندهش،گزارش مهرداد بهار، چاپ ششم، تهران: توس.
ـ دارمستتر، جیمز. (1384). وندیداد، ترجمۀ موسی جوان، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.
ـ راشد محصل، محمدتقی. (1364). «پایان جهان بر پایۀ چند متن زرتشتی». چیستا. شمارۀ 24، صص 257-249.
ـ فره‎وشی، بهرام. (1343). «اخلاق در ایران باستان». مهر. سال دهم، شمارۀ 1، صص 106-103.
ـ فضیلت، فریدون. (1384). کتاب سوم دینکرد، بخش دوم، چاپ اول، تهران: مهرآئین.
ـ کنت، رولان. (1395). فارسی باستان، ترجمه و تحقیق سعید عریان، چاپ دوم، تهران: علمی. 
ـ مشکور، محمدجواد. (1345). «اخلاق ایرانیان در پیش از اسلام». بررسی‎های تاریخی. شمارۀ 5 و 6، صص 189-210.
ـ معین، محمد،. (1326). مزدیسنا و ادب فارسی،  چاپ اول، تهران: کتابخانۀ دانشگاه تهران.
ـ میرفخرائی، مهشید. (1369). «هدف آفرینش بنابر پرسش ششم متن فارسی میانۀ دادستان دینی». فرهنگ. شمارۀ 6، صص 7-63.
ـ نیبرگ، هنریک ساموئل. (1383). دین‏های ایران باستان، ترجمۀ سیف‏الدین نجم‌آبادی، چاپ اول،کرمان: دانشگاه باهنر.
 
ب. منابع لاتین
ـSanjajna, D.D.P. (1922). The Dinkard, Book IX, Vol. XVII, British India Press.
ـSanjajna, D.D.P. (1926). The Dinkard, Book IX, Vol. XVIII, British India Press.
ـSanjajna, D.D.P. (1928). The Dinkard, Book IX, Vol. XIX, British India Press.