بررسی خطاهای شناختی بر اساس نظریه آرون تی‌بک در دیوان ناصرخسرو (علمی-پژوهشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ( مشغول انجام پایان نامه) دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تهران مرکز

3 استادیار روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

چکیده 
   ادبیات غنی ایران، مملو از موضوعات روان‌شناسی است. یکی از این موضوعات، خطاهای شناختی می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین خطاهای شناختی براساس نظریه آرون تی‌بک در دیوان ناصرخسرو و تشخیص پربسامدترین خطاها و تحریفات شناختی در دیوان این شاعر است. براساس این پژوهش جامعه آماری و قلمرو تحقیق دیوان شعر شاعر مذکور بوده و روش کار تحلیلی- توصیفی از نوع تحلیل محتوا و به صورت اسنادی- کتابخانه‌ای انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات منابع و مآخذ کتابخانه‌ای وبرگه‌ نویسی بوده و تجزیه و تحلیل مطالب به صورت تحلیل کیفی صورت گرفته است. یافته‌های و نتایج پژوهش نشان داد که: انواع خطاهای شناختی در دیوان شاعر دیده شده ولی خطای شناختی تعمیم افراطی در آن بیشتر بوده است. البته خطاهای فیلتر منفی، تفکر دوقطبی یا همه یا هیچ، برچسب زدن، پیشگویی و قضاوت‌گرایی هم در اشعارشاعر زیاد بوده است. خطای شخصی‌سازی، کمترین خطای قابل مشاهده در دیوان ناصر خسرو بوده و شاید دلیل آن، عقل‌مدارانه نگریستن وی به موضوعات بوده و اینکه، همواره خود و عقاید خود را درست می دانسته و بر آن اصرار داشته است. خطای تاسف‌گرایی بعنوان یک تفکر واقع‌بینانه در دیوان شاعر دیده شده و این شاید به دلیل مشکلاتی که در زندگی شاعر موجود بوده و نوع جهان‌بینی و دیدگاه وی باشد که همواره تاسف برگذشته داشته‌ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation of Cognitive Errors Based on Aaron T. Beck's Theory in Nasir-I-Khusraw's Diwan

نویسندگان [English]

  • Zahra Beheshti Marnani 1
  • Akram Golshani 2
  • fateme Golsani 3
1 Ph.D.student of Persian literature
2 Professor assistant of Persian literature; Islamic Azad university The central branch
3 Assistant professor of Psychology Islamic Azad University, Central Branch
چکیده [English]

Abstract
This research aims to determine the cognitive errors based on the theory of Aaron T. Beck in Nasser Khosrow's Divan and to identify the most frequent cognitive errors and distortions in this poet's court. Based on this research, the statistical community and the scope of the research is the poetry court of the aforementioned poet, and the analytical-descriptive work method of the content analysis type has been carried out in a documentary-library form. The tool for collecting information was library sources and data collection and the analysis of the material was done in the form of qualitative analysis. The findings and results of the research depicted that:
All kinds of cognitive errors have been seen in Nasser Khosrow's Divan, but the cognitive error of extreme generalization has been more in it. Of course, errors of negative filter, bipolar or all or nothing thinking, labeling, prediction, and judgmentalism have also been seen in the poems of the poet. The error of personalization was the least visible error in Nasser Khosrow's ِDivan, and perhaps the reason for that was his rational approach to issues and the fact that he always believed himself and his opinions to be right and insisted on them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Nasir-i-Khusraw's Diwan
  • Cognitive Errors and Distortions
  • Aaron T. Beck
  1. اسکویی، نرگس، )1394(، «سبک‌شناسی شکوائیه‌سرایی در دیوان ناصرخسرو»، نشریه نظم و نثرفارسی (بهار ادب)، سال 8، شماره 3، پیاپی 29
  2. اسلامی ندوشن، محمدعلی، )1353(، «پیوند فکر و شعر در نزد ناصرخسرو»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مشهد، دانشگاه فردوسی، شماره 113
  3. آشوری، داریوش، )1381(، فرهنگ علوم انسانی، تهران، مرکز
  4. باباصفری، علی‌اصغر،)1390(، «شکوائیه در دیوان ناصر خسرو»، گیلان ما، سال 11، شماره 1، پیاپی 41
  5. باطنی، محمدرضا و گروه نویسندگان، )1368(، واژه‌نامه روان‌شناسی و زمینه‌های وابسته، تهران، فرهنگ معاصر
  6. برنز، دیوید، )1398(، از حال بد به حال خوب، ترجمه مهدی غراجه‌داغی، نشر آسیم، تهران
  7. بک، آرون تی، )1329(، شناخت درمانی و مشکلات روانی، ترجمه مهدی غراچه داغی، نشر درسا، چاپ اول
  8. بک، جودیت اس، )1391(، چاپ اول، شناخت درمانی، ترجمه امیر عباس کشاورز، مهسا گیلانی‌پور، ویراستار لادن فتی، انتشارات دانژه، چاپ دوم، )1396(
  9. حلبی، علی‌اصغر،) 1373(، گزیده هفده قصیده از ناصر خسرو، ج اول، تهران، اساطیر
  10. درگاهی، محمود،) 1378(، سرود بیداری، تهران،‌ امیرکبیر
  11. رادمنش، عطا محمد،) 1392(، «خودستایی‌های آموزنده در اشعار ناصر خسرو»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال 5، شماره 20
  12. شعار، جعفر، )1379(،گزیده اشعار ناصرخسرو، تهران، قطره
  13. صفا، ذبیح‌ا...، )1368(، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، تهران، فردوس
  14. طباطبائی نسب، سیدمحمد و آبیکاری، معصومه، )1393(، «بررسی تأثیر خطاهای شناختی بر احساسات منفی مصرف‌کنندگان نسبت به برند و رویکرد‌های رفتاری آن‌ها»، دوفصلنامه راهبرد‌های بازرگانی، سال 21، شماره 2، پیاپی 4
  15. طبیان، سیدحمید، )1321(، گزیده‌ی متون نظم و نثر از مجانی‌الحدیثه (دوره عباسی)، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
  16. فروزان‌فر، بدیع‌الزمان،) 1350(، سخن و سخن‌وران، چاپ 3، تهران، خوارزمی
  17. قبادیانی بلخی، ناصرخسرو، دیوان اشعار، تصحیح عزیزا ... علیزاده، )1389(، چاپ اول ، تهران، فردوس
  18. لیهی، رابرت،) 1388(، فنون شناخت درمانی، ترجمه فتی وهمکاران، چاپ دوم، انتشارات دانژه
  19. محقق، مهدی، )1386(، شرح سی قصیده، ناصرخسرو، چاپ 16، تهران، توس
  20. محقق، مهدی، )1388(، تحلیل اشعار ناصرخسرو، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران
  21. مشرف، مریم،)1387(، «نظریه تعلیمی ناصرخسرو در مثنوی روشنایی‌نامه»، پژوهش ادب عرفانی (گوهر گویا)، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، شماره 50
  22. وزین‌پور، نادر، )1358(، «دلایل منطقی ناصرخسرو برای تغییر مذهب چه بود؟» تهران، دانشگاه ادبیات و علوم انسانی، شماره 413
  23. هانسبرگر، آیس، )1383(، ناصرخسرو لعل بدخشان،  ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، فروزان، روز
  24. یوسفی، غلامحسین،) 1377(، چشمه روشن، چاپ هشتم، تهران، انتشارات علمی