بررسی مقایسه‌ای روایت نقّالی «منیجِه» با بیژن و منیژه در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جهرم، جهرم،ایران.

چکیده

داستان بیژن و منیژه، یکی از داستان‌های دلکش شاهنامه است که در میان عامة مردم نفوذ فراوان یافته است. یکی از مناطقی که این روایت از دیرباز در آن رواج داشته، منطقة سیاخ دارنگون استان فارس است که تاکنون در هیچ منبعی ثبت و بررسی نشده است. هدف نگارنده بررسی مقایسه‌ای این روایت با روایت شاهنامة فردوسی است. نگارنده کوشیده است نخست به روش میدانی این افسانه را ثبت کند و سپس به روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، به بررسی تطبیقی آن با روایت فردوسی بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد روایت نقّالی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بخش نخست که از آغاز داستان تا رفتن رستم برای نجات پسر پادشاه را دربرمی‌گیرد، سیر داستان آرام و منطقی پیش می‌رود. در این بخش خطوط کلی داستان شبیه به شاهنامه است؛ هرچند تفاوت‌های بنیادی دیده می‌شود. بخش دوم داستان که از رفتن رستم به توران تا فرجام داستان را شامل می‌شود، سیر رخدادها بسیار تند می‌شود و البته روند داستان نیز در قیاس با شاهنامه کاملاً متفاوت پیش می‌رود. بخشی از تفاوت‌های دو روایت حاصل تلاش راویان برای بومی و جذّاب کردن روایت برای مخاطب است؛ اما دلیل بخش اعظم این تفاوت‌ها چندان روشن نیست. به هر روی این روایت از جنبه‌های گوناگون مانند شخصیت-پردازی، خطوط اصلی روایت و فضای حاکم بر داستان با روایت شاهنامة فردوسی تفاوت‌های بنیادی دارد؛ اما در مجموع یکسانی‌هایی نیز با روایت شاهنامه دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the narrative narration of "Manijeh" with Bijan and Manijeh in Shahnameh

نویسنده [English]

  • azim jabbareh naserou
Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Jahrom University, Jahrom, Iran.
چکیده [English]

The story of Bijan and Manijeh is one of the charming stories of the Shahnameh, which has gained a lot of influence among the general public. One of the areas where this story has been prevalent for a long time is the Siakh Darengun area of Fars province. The purpose of the author is to compare this narrative with the narrative of Ferdowsi's Shahnameh. The author has tried to first record this legend by field method and then to compare it with Ferdowsi's narration by library method and content analysis. The findings of the research show that Naqqali's narrative can be divided into two parts: the first part, which covers the beginning of the story until Rostam's departure to save the king's son, the story progresses slowly and logically. In this section, the outlines of the story are similar to the Shahnameh; However, fundamental differences can be seen. The second part of the story, which includes from Rostam's departure to Turan to the end of the story, the course of events becomes very fast, and of course, the story progresses completely differently compared to the Shahnameh. Part of the differences between the two narratives is the result of the narrators' efforts to be authentic and attractive to the audience; But the reason for most of these differences is not clear. However, this narrative has fundamental differences from Ferdowsi's Shahnameh in various aspects, such as characterization, the main lines of the narrative, and the atmosphere that governs the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afrasiab
  • Bijan and Manijeh
  • Naqali narration
  • Siakh Darengun
  • Shahnameh

مراجع

آیدنلو، سجاد. (1382). «نشانه‌های سرشت اساطیری افراسیاب». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. شمارة 2، صص7-36.
- ابن اثیر، علی بن محمد(1386). اخبار ایران از الکامل ابن اثیر. ترجمة محمد ابراهیم باستانی پاریزی. تهران: علم.
- ابی‌الخیر، ایران‌شاه. (1370). بهمن‌نامه. به تصحیح رحیم عفیفی. تهران: علمی و فرهنگی.
- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1375). اسطورة آفرینش در آیین مانی. تهران: فکر روز.
- انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1395). دختر نارنج و ترنج. تهران: امیرکبیر.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1394). گل بومادران. تهران: امیرکبیر.
- بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد. (1353). تاریخ بلعمی. به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار.
- بویس، مری. (1376). تاریخ کیش زرتشت. ترجمة همایون صنعتی‌زاده. تهران: توس.
- بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (1386). آثار الباقیه. ترجمة اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.
- تواضعی، رسول . (1373). «نقش و تأثیر عدد هفت در شاهنامه فردوسی». نشریة ادبستان. شمارة52، صص40-47.
- ثعالبی. (1372). شاهنامه کهن. پارسی گردان سید محمد روحانی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
- ثعالبی. (1368). تاریخ ثعالبی(غرر اخبار ملوک فرس و سیرهم). ترجمة محمد فضائلی. تهران: قطره.
- جعفری، طیبه و زینب چوقادی. (1392). «بازشناسی کهن‌الگوها و عناصر نمادین در داستان بیژن و منیژه». نشریة فنون ادب. شمارۀ1، صص 155-168.
- جعفری، ناهید. (1396). »بررسی تطبیقی یکی از داستان‌های حماسی آسیای غربی با داستان بیژن و منیژه». نشریة مطالعات ادبیات تطبیقی. شمارة 44، صص 133-152.
- جلالی نایینی، محمدرضا. (1367). ریگ‌ودا. تهران: نقره.
- جلیلی، کبری؛ فرضی، حمیدرضا؛ پوردرگاهی، ابراهیم. (1400). «تحلیل داستان بیژن و منیژه براساس اسطورة باروری». فصلنامة بهارستان سخن. شمارة 53، صص 107-132.
- خواندمیر، غیاث الدین. (1353). حبیب‌السیر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
- دادگی، فرنبغ. (1395). بندهش. به کوشش مهرداد بهار. تهران: توس.
- درویشیان، علی‌اشرف و رضا خندان. (1377). فرهنگ افسانه‌های مردم ایران. تهران: آنزان.
- دومزیل، ژرژ. (1384). بررسی اسطورة کاووس در اساطیر ایرانی و هندی. ترجمة شیرین مختاریان و مهدی باقی. تهران: قصه.
- روح‌الامینی، محمود. (1361). «عدد هفت در اساطیر و ادیان». نشریة چیستا. شمارة8، صص1009-1013.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1381). نامة نامور. تهران: سخن.
- فرامرزنامه. (1382). به اهتمام مجید سرمدی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. ج1، پیرایش جلال خالقی مطلق. تهران: سخن.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. ج2، پیرایش جلال خالقی مطلق. تهران: سخن.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. ج3، پیرایش جلال خالقی مطلق. تهران: سخن.
- قزوینی، زکریا. ( 1340). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. به کوشش نصرالله سبوحی. تهران: کتابخانه و چاپخانۀ مرکزی.
- کریستن‌سن، آرتور. (1377). ایران در زمان ساسانیان. تهران: دنیای کتاب.
- کویاجی، جهانگیر کوروجی. (1380). بنیادهای اسطوره و حماسة ایران. گزارش و ویرایش جلیل دوست‌خواه. تهران: آگه.
- ستاری، جلال. (1387). پیوندهای ایرانی و اسلامی اسطورة پارزیفال. تهران: ثالث.
- سرکاراتی، بهمن. (1357). بنیان اساطیری حماسة ملی ایران. نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شمارة 125، صص 1-61.
- سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه‌های شکارشده. تهران: طهوری.
- صبحی مهتدی، فضل‌الله. (1387). قصه‌های صبحی. تهران: معین.
- صدیقیان، مهین‌دخت. (1375). فرهنگ اساطیری-حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- صفا، ذبیح‌الله. (1353). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
- طوسی، محمد بن محمود. ( 1345). عجایب المخلوقات. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مادح، قاسم. (1380). جهانگیرنامه. به کوشش ضیاءالدین سجادی. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
- مارزلف، اولریش. (1376). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: سروش.
- مالمیر، تیمور و فردین حسین­پناهی. (1391). بررسی ساختاری داستان بیژن و منیژه. فصلنامة متن‌پژوهی ادبی. شمارة 53، صص 109-132.
- مختاری غزنوی، عثمان بن عمر. (1377). شهریارنامه. به کوشش غلام‌حسین بیگدلی. تهران: پیک فرهنگ.
- مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1349). التنبیه و الاشراف. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مسکوب، شاهرخ. (1375). سوگ سیاوش. تهران: خوارزمی.
- مفتی، حمیرا. (1386). مقایسة داستان بیژن و منیژه در شاهنامة فردوسی و شاهنامة کردی. نشریة مطالعات ایرانی. شمارة 12، صص 149-162.
- والی، زهره . (1379). هفت در قلمرو فرهنگ بشری. تهران: اساطیر.
- ویدن­گرن، گئو. (1381). جهان معنوی ایرانی از آغاز تا اسلام. ترجمة محمود کندری. تهران: میترا.
- یاحقی، محمد جعفر. ( 1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار