ارتباط دوسویۀ انسان و ایزدان در اندرزنامه های فارسی میانۀ زردشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

در دین زردشتی ایزدان و امشاسپندان، بزرگترین کارگزاران اورمزدند و در هر سه مرحلۀ آفرینش، نگهداشت و پایان کار جهان تکالیفی بر عهده دارند. در این دین، انسان که تنها آفریدۀ برخوردار از آگاهی و اختیار است، باید با انتخاب آگاهانه جبهۀ اورمزد و نیکی‌ را بیفزاید. اندرزنامه‌های زردشتی متونی حکمی مبتنی بر اصول باورهای مزدیسنی‌اند که راه و روش زیست درست و رستگاری را به انسان نشان می‌دهند. با این وصف توقع می‌رود به ارتباط میان این دو رکن اساسی در اندرزنامه‌‌‌ها توجه شده باشد. در این مقاله در جستجوی پاسخگویی به این پرسش برآمده‌ایم که میان ایزدان و انسان در این متون چگونه ارتباطی برقرار است و ابعاد آن چیست. با جستجو در متن ‌اندرزنامه‌های فارسی میانۀ زردشتی برشمرده‌شده در تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام ، استخراج مضامین مرتبط با موضوع موردنظر و تحلیل آن، آشکار شد که میان ایزدان و انسان ارتباطی معنادار و دوسویه برقرار است. برای انسان نسبت به ایزدان تکالیفی مقرر شده و در مقابل، از سوی ایزدان به انسان برکات و حمایت‌هایی می‌رسد. بدینسان، انسان به یزش و نیایش ایزدان، دوستی و یگانگی با آنان، تسلیم و رضا در برابر آنان و توسل و توکل به آنان توصیه شده‌است. در مقابل، ایزدان در دو ساحت انفسی و آفاقی برکاتی خواهند بخشید و مردمان را از حمایت‌هایی بهره‌مند خواهندکرد. بدین‌ترتیب انسان و ایزدان در ارتباطی دوسویه با افزایش نیکی‌ها و تقویت جبهۀ نیکی ‌به پیشبرد هدف اورمزد از آفرینش گیتی یاری می‌رسانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mutual Relationship of Man and Yazatas in Middle Persian Gnomic Treatises

نویسندگان [English]

  • Ava Vahedi Navaei 1
  • Mahdi Hasanzadeh 2
  • Farzaneh Goshtasb 3
1 Department of Comparative Religious Studies, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Associate Professor, Department of Comparative Religious Studies, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad. Iran
3 Associate Professor, Department of Linguistics, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In Zoroastrian religion Yazatas and Amēša-spantas are the greatest agents of Ohrmazd. They are assigned to carry out responsibilities in all three stages of creation, protection, and finalization of the world. Here, as the only creature privileged with intelligence and free will, human must reinforce Ohrmazd’s front by making informed choices. Zoroastrian Middle Persian gnomic treatises are sagacious texts, based on Mazdaean tenets instructing proper way of life and directing to salvation. As such, they are expected to deal with the interaction of these two important icons. In this article, we thrive to figure out the relationship between Man and Yazatas in these treatises and its dimentions. By examining this corpus as listed in The History of Persian Literature before Islam, extracting the relative content, and analyzing it, a meaningful mutual relationship between Man and Yazatas was found out. Some obligations are proposed for Man towards Yazatas, in turn, Man receives protection and bounty from them. As such, Man is ordered to perform religious rites, adhere to friendship and sincerity towards Yazatas, surrender and be submissiveness to them, have trust in them and rely on them. In turn, Yazatas will give him bounties and protection in personal and cosmic levels. Thus, within a mutual relationship, Man and Yazatas contribute to the advancement of the cause of Ohrmazd and his aim of creation of the material world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoroastrian Religion
  • Middle Persian Texts
  • Gnomic Treatises
  • Yazatas
  • Man’s Obligations
الف. منابع فارسی
بهار، مهرداد.(1390). بندهش. تهران: توس.
تفضلی، احمد.  (1385). مینوی خرد. چاپ چهارم. تهران: توس.
تفضلی، احمد.(1393). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به‌کوشش ژاله آموزگار. چاپ هفتم. تهران: سخن.
راشد محصل، محمدتقی. (1385). گزیده‌های زاداسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عالیخانی، بابک.(1402). آشنایی با حکمت فهلوی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
عریان، سعید. (1382). متنهای پهلوی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
کلنز، ژان. (1391). مقالاتی دربارۀ زردشت و دین زردشتی. ترجمۀ احمدرضا قائم‌مقامی. چاپ دوم. تهران: فرزان روز.
گشتاسب، فرزانه و حاجی‌پور، نادیا. (1398). متن‌های پهلوی. برگرفته از پیکرۀ زبانی www.parsigdatabase.com
گشتاسب، فرزانه و حاجی‌پور، نادیا.(1392). اندرز اوشنر دانا. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ماهیار نوابی، یحیی. (2535). مجموعه مقالات(جلد1). به کوشش محمود طاووسی. تهران: انتشارات مؤسسۀ آسیایی دانشگاه پهلوی.
میرفخرایی، مهشید. (1369). شایست ناشایست. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
میرفخرایی، مهشید. (1390). روایت پهلوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ب. منابع لاتینی
Anklesaria, T.D. (1913). Dânâk-u Mainyô-I Khard. Bombay.
Dhabhar, B.N. (1909). Saddar Nasr and Saddar Bundehesh. Bombay.
Dhabhar, B.N. (1930). Andarj-i Aōshnar-i Dānāk. Bombay.
Dhalla, M. N. (1914). Zoroastrian Theology (from the earliest times to the present). New York.
Dhalla, M. N. (1938). History of Zoroastrianism. New York.
Gnoli, G. (1987). “Yazata” in Encylopaedia of Religion. (Eliade Ed). Vol. 14, 9874-9875.
Jackson, A.V. W. (1928). Zoroastrian Studies. New York.
Jamasp-Asana, J.M. (1913). Pahlavi Texts. Bombay: Fort Printing Press.
Malandra, W. (2006). “YASNA”, in Encyclopedia Iranica.
Shaked, S. (1979). The Wisdom of the Sasanian Sages, (Dēnkart VI).       (Persian Heritage Series, 34). Boulder. Colarado.