بازتاب ساختار و واژه های «سرود مروارید» در دیوان حافظ.

نوع مقاله : علمی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آباده، دانشگاه آزاد اسلامی، آباده، ایران

چکیده

بن‌مایه‌های تبعید روح، هبوط، اسارت، فراموشی، بیداری، رهایی و بازگشت به اصل نخستین، مضامینی نوظهور و مربوط به عرفان اسلامی نیستند، بلکه بسیار کهن‌تراند. «سرود مروارید» یکی از کهن‌ترین داستان‌های رمزی در جهان است؛ که مضامین یاد شده در آن به کم‌ترین لفظ و معنی بسیار، به زیبایی و با زبانی رمزی بیان شده، در عرفان جهان تأثیر گذاشته است. جوهر اندیشۀ سرود مروارید، گنوسی است، که در آرای مانوییان، بوداییان و مسیحیان به فراوانی دیده می-شود. در این مقاله تلاش شده تا جلوه‌ها و بازتاب ریخت‌شناسانه و واژگانی سرود مروارید، در اندیشه و اشعار حافظ بررسی شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد حافظ همراه و هم‌دل با بن‌مایه‌های سرود مروارید، در یک سیر و سفر روحانی، که از ازل آغاز شده، روح را تنبیه و تربیت می‌کند تا مانند شاهزادۀ سرود مروارید، سرانجام از پیراهن تن جدا شود و به وطن مألوف بازگردد و بار امانت را به معشوق ازلی تقدیم دارد. این پژوهش به روش توصیفی‌، تطبیقی، تحلیلی و مطالعۀ کتاب‌خانه‌ای، انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The reflections of structure and vocabularies of “The hymn of the Pearl” in Hafiz's poems:

نویسنده [English]

  • ali asghar zarei
Department of literature, Abadeh Branch, Islamic Azad University, Abadeh, Iran.
چکیده [English]

What is certain is that the motifs of banishment of the soul, descent, captivity, forgetting, awakening, liberation, and returning to the original principle are not emerging themes related to Islamic mysticism, but are much older. Undoubtedly, “The Hymn of the Pearl” is one of the oldest Symbolic stories in the world; the themes mentioned in it have been expressed in the fewest words beautifully, with many meanings, and with a coded language, and they have also influenced the mysticism of the world. The essence of the thought of The Hymn of the Pearl is Gnostic, which can be seen in the opinions of Manichaeans, Buddhists and Christians. In this article, an attempt has been made to examine the effects and morphological and lexical reflection of The Hymn of the Pearl in Hafez's thoughts and poems. The researches show that Hafez, along with sympathizing with the themes of the Hymn of the Pearl, in a spiritual journey, which started from eternity, punishes and educates the soul until, like the prince of The Hymn of the Pearl. Finally He should separate from his body and return to his familiar homeland and present the burden of trust to his eternal lover. This research has been done by descriptive, comparative, analytical and library study methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pearl
  • descent
  • forgetfulness
  • awakening
  • Hafiz

مراجع

قرآن کریم.
آشوری، داریوش. (1379). عرفان و رندی در شعر حافظ. چ2. تهران. نشر مرکز.
ائوگمدئچا. (1344). ترجمۀ رحیم عفیفی. نشریۀ جستارهای ادبی. س2. ش 2 و 3.  صفحۀ 207 . 248.
اسماعیل­پور. ابوالقاسم. (1390) . زیر آسمانه­های نور. چ 3. تهران. قطره.
افلاطون. (1367). دورۀ آثار افلاطون. ترجمۀ محمد حسن لطفی و رضا کاویانی. چ2. تهران. خوارزمی.
الیاده. میرچا. (1391). اسطوره و واقعیت. ترجمۀ مانی صالحی­علامه. چ2. تهران: کتاب پارسه.
الیاده، میرچا. (1392). آیین­ها و نمادهای تشرف. ترجمۀ مانی صالحی­علامه. چ1. تهران. نشر نیلوفر.
بلان، یانیک. (1384). ناگزیری مرگ گیل گمش. ترجمۀ جلال ستاری. چ2. تهران. نشر مرکز.
بیرلین، ج.ف. (1389). اسطوره­های موازی. ترجمۀ عباس مخبر. چ2. تهران. نشر مرکز.
پراپ، ولادیمیر. (1398). ریخت­شناسی قصۀ پریان. ترجمۀ فریدون بدره­ای. چ6. تهران. نشر توس.
پورنامداریان، تقی. (1389). رمز و داستان های رمزی. چ 7. تهران. نشر امیرکبیر.
پورنامداریان،تقی. (1390). عقل سرخ. چ2. تهران.نشر علمی فرهنگی.
جعفری­کمانگر، فاطمه. (1395). «بررسی اندیشۀ گنوسیک در دیوان حافظ». گنگره بین­المللی زبان و ادبیات. شهر ری. صص42-58.
جلالی، علی­رضا. (1398). «بررسی تطبیقی حکایتِ شهزاده و کمپیر کابلی در مثنوی با سرود مروارید». ادیان و عرفان. س 52. ش2. صص221-242.
چیتیک، ویلیام. (1386). درآمدی بر تصوف. ترجمۀ محمد رضا رجبی. چ1. قم. مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
حافظ. خواجه شمس الدین. (1377). دیوان حافظ. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ بیست و دوّم. نشر صفی علی شاه. تهران.
حسینی، مریم. (1392). «اسطوره یاد و فراموشی در داستان‌های رمزی و تمثیلی ایرانی». الهیات هنر. س1. ش1. صص 29-50.
دو بوکور، مونیک (1391). رمزهای زنده جان. ترجمۀ جلال ستاری. چ4. تهران. نشر مرکز.
زرین­کوب، عبدالحسین. (1385). ارزش میراث صوفیه. چ12. تهران. امیرکبیر.
سرلو، خوان ادواردو. (1389). فرهنگ نمادها. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. چ1. تهران. نشر دوستان.
سهروردی، شهاب­الدین یحیی­ابن­حبش. (1388). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. چ4. تهران. نشر پژوهشگاه علوم انسانی.
شکری­فومشی، محمد. (1382). «مبانی عقاید گنوسی در مانویت». نامۀ ایران باستان. س1. ش1. صص35-66.
غیبی، بیژن. (1376). «سرود مروارید». مجلۀ ایرانشناسی. س9. ش2. صص327.
فلوطین. (1390). دورۀ آثار فلوطین. ترجمۀ محمد حسن لطفی و رضا کاویانی. چ2. تهران. خوارزمی.
کتاب مقدس. (1380). ترجمۀ فاضل خان همدانی و ویلیام گن هنری­مرتن. چ1. تهران. نشر اساطیر.
کربن، هانری. (1390).  اسلام در سرزمین ایران، چشم­اندازهای معنوی و فلسفی. ترجمۀ رضا کوهکن. چ1. تهران. مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
کمپبل، ژوزف. (1392). قهرمان هزار چهره. ترجمۀ شادی خسروپناه. چ5. مشهد. نشر گل آفتاب.
گرین، ویلفرد و همکاران. (1380). مبانی نقد ادبی. ترجمۀ فرزانۀ طاهری. چ2. تهران. نشر نیلوفر.
گنون، رنه. (1390). مجموعه مقالات اسطوره و رمز. ترجمۀ جلال ستاری. چ4. تهران. سروش.
میلز، دانلد.اچ. (1393). قهرمان و دریا، الگوهای آشوب در اسطوره­های باستانی. ترجمۀ آرتمیس رضاپور. افشین رضاپور. چ1. تهران. نشر ققنوس.
وکیلیان، نسرین و همکاران. (1401). «بررسی تطبیقی اسطورۀ غربت روح در سرودۀ گنوسی مروارید و قصۀ غربت­غربی سهروردی». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س9.ش70. صص139-168.
وهابی­دریاکناری، رقیه. مریم حسینی. (1396). «اسطورۀ یاد و فراموشی در درخت گلابی گلی ترقی». مجلۀ مطالعات داستانی. س5. ش1. صص7-18.
یوناس، هانس. (1398).کیش گنوسی، پیام خدای ناشناخته و صدر مسیحیت. ترجمۀ ماشاالله کوچکی میبدی و حمید هاشمی کهندانی. چ1. قم. دانشگاه ادیان و مذاهب.
یونگ،کارل گوستاو. 1384. انسان و سمبول­هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ5. تهران. جامی.
Bevan, A. A., & Robinson, J. A. (Eds.). 2004. The Hymn of the Soul:contained in Syriac Acts of St. Thomas .Vol. 5. Oregon: Wipf and Stock Publishers.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار