استعارۀ مفهومی انسان کامل در دفتر اول مثنوی با تکیه بر دو عنصر دریا و خورشید

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجو

2 استاد

3 دانشگاه بیرجند

چکیده

استعارۀ مفهومی در چارچوب معناشناسی شناختی، بر نقش تجربیّات در ساختاربخشیدن به مقوله-های ذهن و ادراک مفاهیم، تأکید می‌ورزد. مولانا از پدیده‌های طبیعی برای تبیین جهان‌بینی عرفانی استفاده می‌کند. از آنجا که توجّه مولانا بیش از همۀ پدیده‌های طبیعت به خورشید و سپس دریا است؛ در این تحقیق بر آن بوده‌ایم تا استعارۀ مفهومی ولی در دفتر اول مثنوی را با تکیه بر دو عنصر دریا و خورشید بررسی کنیم تا از این رهگذر اوصاف و نقش ولی را تبیین نماییم. در روش‌شناسی پژوهش، جامعۀ آماری دفتر اول مثنوی مولانا است. روش تحلیل اطلاعات، توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا است. پژوهش نشان می‌دهد، «خورشید» و «دریا» در دفتر اول مثنوی مولانا، به‌عنوان دو عنصر پر رنگ، با همۀ نمودهای خود درخدمت تبیین جهان‌بینی مولانا نسبت به ولی و روشن کنندۀ مفاهیمی چون «بقا، «اتحاد»، «فنا» و« لزوم ملازمت با پیر»است. مولانا با بهره‌گیری ازجنبه‌های استعاره‌ساز خورشید و دریا و خوشه‌های تصویری مرتبط و متضادّ شبکه‌ای از استعاره‌ها را آفریده که همگی معرف کلان استعارۀ «ولی خورشید است» و «ولی دریا است» می‌باشند. این خرده استعارها عبارتند از: ماه، ستاره، چراغ، صدف، ماهی و مروارید که همۀ آن ها نیز روشنگر و تبیین کنندۀ نقش ولی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptual metaphor of the perfect human being in the first book of Masnavi based on the two elements of sea and sun

نویسندگان [English]

  • monireh eidi 1
  • mohammad behnamfar 2
  • sayedmehdi rahimi 3
  • ebrahim mohammadi 3
1 student
2 Professor
3 Birjand University
چکیده [English]

Conceptual metaphor in the context of cognitive semantics emphasizes the role of experiences in structuring categories of the mind and perceiving concepts. The elements of nature are one of the most experimental fields for explaining the mystical worldview. Since the sea and the sun are two great and majestic phenomena, they have attracted the attention of Rumi in depiction; Therefore, in this research, we have aimed to examine the conceptual metaphor of the perfect man, relying on the two elements of the sea and the sun, in order to explain the attributes and role of the perfect man. statistical society is the first office of Maulana's masnavi.The data analysis method is descriptive with analytical content. This research shows that "Sun" and "Sea" in the first book of Rumi's Masnavi, as two colorful elements, serve to explain Rumi's worldview towards the perfect human being, with all their manifestations, and clarify concepts such as " Survival is "unity", "destruction" and "the need to work with the old". The results of this research show that Rumi created a network of metaphors by using the metaphorical aspects of the sun and the sea and related and contrasting image clusters, all of which represent the macro metaphor of "Man is the perfect light" and "the perfect man is the sea". These sub-metaphors are: sun, moon, star, lamp, oyster, fish and pearl, all of which explain the position and role of a perfect human being. The roles of a perfect human are: guidance, therapy and improvement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptual metaphor
  • perfect human being
  • sun
  • sea
  • Masnavi
الف. منابع فارسی
آقایانی چاوشی، جعفر. (1384). «کیمیا از نظر ابونصر فارابی». مجلۀ تاریخ علم. ش3. صص39-54.
اسپرهم، داوود و تصدیقی، سمیه. (1397).«استعارۀ شناختی عشق در مثنوی مولانا». مجلۀ متن پژوهی ادبی. س2.ش76، صص87-113.
باتلر، گیلیان و همکاران. (1378) . درمان افسردگی. ترجمۀ کوشیار کریمی طاری. تهران: نسل نواندیش .
بهنام، مینا. (1389). «استعارۀ مفهومی نور در دیوان شمس». فصلنامۀ نقد ادبی. س 3. ش10، صص91-114.
بهنام‌فر، محمد. (1387) . وحی دل مولانا. مشهد: شرکت به نشر(انتشارات آستان قدس رضوی).
توفیقی، حسن و همکاران. (1397). «تحلیلِ استعاره‌های هستومند و مادۀ مربوط به عشق در غزلیات شمس». گوهر گویا. س12. ش 3، (پیاپی38). صص73-98.
توفیقی، حسن و همکاران.(1399). «تحلیلِ نگاشت مفهومیِ «بهار» و خوشه‌های استعاری آن در غزلیّات شمس».  مجلۀ شعرپژوهی(بوستان ادب). س12. ش2، صص26-52.
جباره ناصرو، عظیم و همکاران. (1395). «بررسی استعارۀ مفهومی جرم و عشق در اشعار شهریار و حسین منزوی». فصلنامة مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه رازی. س3. ش 13، صص 21-41.
رحمان پور، نازیلا و همکاران.(1399). «بررسی کاربرد تمثیلی و نمادین دریا و مظاهر آن در مثنوی معنوی مولانا». فصلنامة تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر. ش44، صص65-88.
زرقانی، سید مهدی و همکاران.( 1393). «تطور استعارۀ عشق از سنایی تا مولانا». دوفصلنامة علمی پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا سلام­الله علیها.س 6. ش11، صص:43-79.
زنگوئی، اسداالله.(1389).« استعاره‌های تربیتی در مثنوی». رسالۀ دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی.
شعبانلو، علیرضا.( 1398). «منشأ قرآنی استعاره‌های مفهومی مرگ در مثنوی مولوی». مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی. س3. ش3، صص40-62.
شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1392). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نشرآگاه.
صادقی، فریبا و همکاران.( 1397).«تحلیل های حجمی در نمود آب و آتش در اشعار مولانا بر پایه شناسی شناختی فرهنگی». فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش50، صص:77-106.
صفدری،زهره.(1398).«استعارۀ مفهومی نفس در مثنوی معنوی». فصلنامۀ اورمزد. ش48، صص128-150.
طاهری، معصومه. (1390). «بررسی طرحوارۀ حجمی معبد و نور در مثنوی و غزلیات شمس». پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهر کرد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
علامی، ذوالفقار و همکاران.(1392). « استعاره‌های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن». فصلنامۀ نقد ادبی. س6. ش24، صص143-168.
علامی ذوالفقار و همکاران . (1395). «تحلیل شناختی استعارۀ مفهومی جمال در مثنوی و دیوان شمس». دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. س24. ش80، بهار و تابستان. صص137-159.
غراب، راحله.( 1384). نماد خورشید در فرهنگ و ادبیات. مشهد: محقق.
فتوحی رودمعجونی، محمود. (1392). سبک شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چاپ دوم. تهران: سخن.
فتوحی رودمعجنی، محمود.( 1395). بلاغت تصویر. چ چهارم. تهران: سخن.
فروزانفر، بدیع‌الزمان.( 1361). احادیث مثنوی. چ سوم. تهران: امیر کبیر.
کاظم‌پور، مهدی و همکاران.( 1397). «نشانه شناسی نقش ماهی با رویکرد عرفانی در سه نمونه ازسفالینه های عصر معاصر». دوفصلنامۀ هنرهای صناعی اسلامی. س3. ش1، صص 51-57.
کریمی، طاهره و همکاران.(1392). « استعارۀ مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن». فصلنامۀ علمی- پژوهشی نقد ادبی. س6.ش24، صص143-168.
کوچش،زلتن.(1393).  مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمة شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
لاوژه، طاهره. (1387). «پیر در حدیقه الحقیقه، منطق الطیر و مثنوی». پیک نور. س8. ش2. صص43-54.
مایل هروی، نجیب.(1380).انسان کامل. دایره المعارف بزرگ اسلامی. زیر نظـر سـیدکاظم موسـوی بجنـوردی. تهران، ج10.
مطهری، مرتضی. (1376). شرح مبسوط منظومه. تهران: حکمت.
نایبی، بتول و همکاران.( 1386). «تأثیر نور فضاهای داخلی بر کیفیت زندگی و رفتار های اخلاقی انسان». فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری. س2. ش3و4، صص65-7.
نسفی، عزیز. (1384). انسان کامل. به کوشش ماریزان موله. تهران: انتشارات طهوری.
هاشمی، زهره.(1389). «نظریۀ استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون». فصلنامة ادب پژوهی. ش12، صص 119-140.
هاوکس، ترنس(1377). استعاره. ترجمۀ فرزان طاهری. تهران: مرکز.
همایی، جلال الدین.(1374). فنون بلاغت و صناعات ادبی .تهران: مؤسسۀ نشر نگاه.
همایی، جلا‌الدین.(1375). مولوی نامه. تهران: هما.
یاحقی، محمدجعفر.(۱388). فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها. چ دوم. تهران: فرهنگ معاصر.
الف. منابع لاتین
Kuchesh, Z. (1991). A Linguist’s Quest for Love. Social and Personal Relationships, 8, 76-97.
Lakoff‚ G., & Jahnson‚ M. (2003). Metaphors we live By.The University of Chicago press.