بررسی فعالیت میسیون آمریکایی همدان در دوره قاجار؛ با تأکید بر ساخت کلیسای انجیلی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی،گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران، کارشناس پژوهشی مجموعه فرهنگی تاریخی سلامت استان همدان، دانشگاه علوم پزشکی همدان، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، مسئول موزه وقف اداره کل اوقاف و امور خیریه استان همدان، ایران

چکیده

همدان از جمله ماندگاه‌های مسیحیان از قرن اول میلادی بدین سو بوده است. توالی حضور پیروان مسیح در این شهر در قرن نوزدهم ادامه یافت و همدان مورد توجه میسیون‌ پرسبیترین آمریکایی قرارگرفت که شاخه‌ای از پروتستانتیسم مسیحی است و تفاوت آن با دیگر فرق مسیحی گستره جهانی آن می باشد. یکی از اقدامات ملموس میسیون‌ها در جهان، ساخت کلیساهایی در حوزه‌ گسترششان بود. در همدان نیز کلیسای انجیلی موسوم بهMemorial Chapel واقع در حیاط بیمارستان آمریکایی یکی از این سازه‌هاست که تاکنون به صورت تخصصی مورد پژوهش قرار نگرفته است. نوشتار حاضر نخستین پژوهش تخصصی در این باره است که نوع آن کاربردی و روش آن تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی می باشد. این پژوهش به مدد منابع کتابخانه‌ای، اسناد آرشیوی و پژوهش‌های میدانی در پی پاسخ بدین سؤال است که کلیسای انجیلی در چه دوره‌ای ساخته شده؟ سازنده‌ آن کیست؟ و در ساخت آن از چه روش و اسلوبی بهره‌ گرفته شده است؟ طبق بررسی‌های انجام شده به نظر می‌رسد این کلیسا در اواخر قاجار و توسط شخصی به نام جیمز هاکس کشیش-میسیونر معروف و با الگو از سبک‌های رایج کلیساسازی و خانه‌سازی در قرون نوزدهم و بیستم آمریکا ساخته شده است. یافته‌ها نشان می دهد این کلیسا در واقع یک بنای یادبود بوده و نقشه‌‌ سازه نیز منطبق با نوع کلیساهای طولی با پلان صلیبی است که در اروپا و سپس در آمریکا ایجاد شد و به مرور در برخی از نقاط دنیا از جمله همدان در حدود سال‌های 1919 تا 1927م(1337 تا 1345ق) گسترش یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Activities of the American Mission in Hamadan during the Qajar Period; Emphasizing the Construction of the Evangelical Church

نویسندگان [English]

  • Reza Karami 1
  • khosro mohammadi 2
1 PhD student of Iranian Islamic history, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, Tehran, Iran,, Research Expert of Hamadan Province Health Historical Cultural Collection, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
2 Graduated with a master;s degree in archaeology, head of the Endowments Museum, General Department of Endowments and Charitable Affairs, Hamadan Province, Iran
چکیده [English]

Hamedan has been one of the centers of Christians since the first century AD.The presence of Christ's followers in this city continued in the19th century, and Hamedan received the attention of the American Presbyterian Mission,which is a branch of Christian Protestantism, and its difference from other Christian denominations is its global scope.One of the concrete actions of the missions in the world was to build churches in the areas under their influence.In Hamedan,the Evangelical Church called Memorial Chapel located in the courtyard of the American Hospital is one of these structures that has not been researched in a specialized way.The present article is the first specialized research in this regard,which is applied and its method is historical with a descriptive-analytical approach.With the help of library sources, archival documents and field research, this research seeks to answer the question,in what period was the evangelical church built? Who is its creator? And what method and style was used in its construction? According to the investigations,it seems that this church was built in the late Qajar period by a person named James Hawkes, a famous priest-missionary,based on the common styles of church building and house building in the 19th and 20th centuries in America.The findings show that this church is actually a monument and the plan of the structure corresponds to the type of long churches with a cruciform plan that were created in Europe and then in America and gradually in some parts of the world including Hamedan around1919.It was extended until1927

کلیدواژه‌ها [English]

  • Christianity
  • Memorial Chapel
  • Hamedan
  • James W. Hawkes & Bell Hawkes
  • American Mission
الف. منابع فارسی
احیائی، زینب، 1382، مستشاران آمریکایی در ایران به روایت اسناد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
ادوای، مظهر، 1394، «دکتر سعیدخان کردستانی اسطورۀ اخلاق پزشکی کردستان در دورۀ قاجار و پهلوی اول»، فصلنامۀ تاریخ پزشکی، بهار، س7 ، ش۲۲، صص 169-190
اذکائی، پرویز، 1380، همدان‌نامه؛ بیست گفتار دربارۀ مادستان، همدان: مادستان
اذکائی، پرویز، 1389، ماتیکان تاریخی؛ پنجاه گفتار دربارۀ مسائل تاریخی، همدان: مادستان
اذکائی، پرویز، یادداشت‌ها و دست‌نوشته‌های منتشر نشده، محل نگهداری: کتابخانۀ مرکزی همدان، کتابخانۀ وقفی دکتر اذکائی، زونکن 34، پوشۀ 6
بدون نام نویسنده،تاریخچۀ مدرسۀ آمریکایی همدان؛ 1882- 1932، بی تا، همدان: مطبعۀ کیمیا
برومند، صفورا، 1380، پژوهشی بر فعالیت انجمن تبلیغی کلیسا C.M.S در دورۀ قاجاریه، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران
الدر، جان، 1333،  تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، مترجم سهیل آذری، تهران: نورجهان
بیل، جیمز، 1371، شیر و عقاب؛ تراژدی روابط ایران و آمریکا، مترجم مهوش غلامی، تهران: نشر کوبه
پروندۀ ثبتی کلیسای آنجلی همدان، فهرست آثار ملی، 1378، دانشنامۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، شمارۀ اثر: 2459/3، رجوع کنید به:
https://cdnext.iranarchpedia.ir/doc/1/10667_8029.1/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%AC%D9%84%DB%8C_%DB%B2%DB%B4%DB%B5%DB%B9.pdf
جکسن، آبراهام، 1387، سفرنامۀ جکسن؛ ایران در گذشته و حال، مترجم منوچهر امیری و فریدون بدره‌ای،تهران: انتشارات علمی
جهان‌پور، علی، 1387، همدان دروازۀ تاریخ، چاپ اول، همدان: سپهر دانش
حیدری، سلیمان، 1397، انجمن تبلیغی کلیسا و نقش آن در تبلیغ آیین پروتستان در شیراز 1920-1978م، مطالعات تاریخی جهان اسلام، بهار و تابستان ، س6، ش11، صص7-32
حیدری، منصور؛ کرمی، رضا؛ علی صوفی، علیرضا، 1398، بررسی تاریخی اوضاع پزشکی و پزشکان استان همدان در دورۀ پهلوی دوم، همدان: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی همدان
حییم، سلیمان، 1381، فرهنگ کوچک انگلیسی-فارسی، چاپ سی و پنجم، تهران: فرهنگ معاصر
دنسترویل، لیونل، 1309، امپریالیسم انگلیس در ایران و قفقاز 1918-1917م؛ خاطرات ژنرال دنسترویل،ترجمۀ میرزاحسن‌خان انصاری، چاپ یکم، تهران: انتشارات روزنامۀ یومیۀ کوشش.
رسولی، ج؛ آلن، کیدی، 1982، طبیب محبوب؛ شرح زندگی دکتر سعیدخان کردستانی، ترجمه از متن انگلیسی، واشینگتن: انجمن بین‌المللی مسیحیان ایرانی
سالور، قهرمان میرزا، 1374، روزنامۀ خاطرات عین السلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، جلد اول، تهران: اساطیر
صدر، محسن، 1364، خاطرات صدرالاشراف، تهران: انتشارات وحید
صفایی ملایری، بهمن و اسفند1350، نامۀ عارف به وحید، ارمغان، دورۀ 40، ش 11-12، صص 770-774
ظهیرالدوله، علی‌خان، 1367، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، چاپ دوم، تهران: زرین
فلور، ویلم، 1393، بیمارستان‌های ایران در زمان صفویه و قاجار، مترجم دکتر ایرج نبی‌پور، بوشهر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
فن بلوشر، ویبرت، 1369، سفرنامۀ بلوشر، مترجم کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی
فیضی سخا، مهدی، پاییز و زمستان 1388، تعطیلی موقت مدارس آمریکایی در سال 1306 هجری شمسی، نامۀ انجمن، ش 35-36، صص 197-208
قزوینیان، جان، 1400، ایران و آمریکا از 1720 میلادی تا به امروز، مترجم سعید کلاتی، تهران: ثالث
کرمی، رضا، 1400، پزشکان یهودی همدان و نقش آنان در توسعۀ پزشکی این شهر(از اواخر قاجاریه تا پایان پهلوی)، تاریخ پزشکی، دورۀ 13، ش 46، صص1-27
کریمی، بهمن، 1395، سفرنامۀ علمی و باستان شناسی(راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی غرب ایران)، چاپ دیجیتال، تهران: دنیای کتاب.
گاردنر، هلن،1386، هنر در گذر زمان، مترجم محمدتقی فرامرزی، چاپ نهم، تهران: نگاه و آگاه.
گروته، هوگو، 1369، سفرنامۀ گروته، مترجم مجید جلیلوند، چاپ اول، تهران: مرکز
لاکهارت، لارنش، 1343، انقراض سلسلۀ صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمۀ مصطفی قلی عماد، تهران: تابان
محمدی، خسرو، 1399، خانۀ اربابی بهاءالملک؛ کوی اعتمادیۀ همدان و موقوفات آن، دانشنامۀ استان همدان، چاپ دوم، تهران: نشر طلایی
ملک‌محمدی، حمیدرضا، 1385، ژاندارم و ژنرال؛ نگاهی به روابط ایران و آمریکا در دورۀ پهلوی دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
نصیری طیبی، منصور، 1393، زندگی سیاسی صولت‌الدوله قشقایی(2)، فصلنامۀ اسناد بهارستان، پاییز و زمستان، شمارۀ ۵، ص97-128
ویشارد، جان، 1363، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، تهران: نوین
هاکس، جیمز، 1394، قاموس کتاب مقدس، چاپ سوم، تهران: اساطیر
هیومافت، ساموئل، 1370، تاریخ مسیحیت در آسیا(ازآغاز تا قرن پانزدهم)، مترجم ناشر، لندن: انتشارات ایلام
یسلسون، آبراهام، 1363، روابط سیاسی ایران و آمریکا(1300-1340هـ.ق)،مترجم محمدباقر آرام، تهران: امیرکبیر
 
ب. منابع لاتین
Among The Alumni, The Princeton Alumni Weekly, Vol.27, No.20, February 25 ,1927, p.607. Available in:  http://book.google.com/books/about/Princeton_Almuni_Weekly.html?id=CRZbAAAAYAAJ
Belle Hawkes Paper, Date Created Doc: 1872-1919. Available in: http://inherownright.org/catalog?utf8=✓&search_field=all_fields&q=Belle+hawkes
Gewargis, H., Ishaya, A, 2022. The History of Assyrians in Hamadan, Usa: Xlibris
Graham, Billy Collection 039 Papers of Sarah "Belle" Hawkes, CN 039. Center Archives.Available From: https://archives.wheaton.edu/repositories/4/resources/46 AccessedNovember 04, 2021
Hawkes, J. W, 1931, Belle Sherwood Hawkes; Thirty-Six Years in Persia,   Available From: https://www.Digital.history.pcusa.org/islandora/object/islandora%3A155914
Heuser, F .J, Womens Work for Women; Belle Sherwood Hawkes and the East Persia Presbyterian Mission, American Presbytrians, Spring 1987, 65(1), p.7-17. Available From: https://www.Jstor.org/stable/23330785
Paulissian, Robert, The Maintenance of Modern Syriac in Iran, After The Flight of Assyrians from Urmi in 1918 to 2007, Aram(Jorurnal of Assyrian Academic Studies), December 2009, vol 12, p.193-213. Doi: 10.2143/aram.21.02047093
Shahghasemi, Ehsan, 2017, Iranians in the Minds of American, New York: Nova science pablishers
Waterfield, Robin, E., 2011, Christians in Persia, vol 24, Lodon: George Allen &Unwin
Zirinsky, Michael, P., Harbingers of Change; Persbytrian Women in Iran 1883-1949, American presbytrians, Fall 1992, 70(3), p.173-186. Available From: https://www. Jstor.org/stable/23333052