«تحلیل انسجام غیرساختاری غزلی از حافظ‌شیرازی» (براساس الگوی هلیدی و حسن)

نوع مقاله : علمی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

موضوع انسجام و یا عدم انسجام غزلیات حافظ از دیرباز مورد توجه بسیاری از ادیبان و حافظ‌پژوهان بوده‌است. در دنیای معاصر بسیاری از نظریات زبان‌شناسی برای توضیح و تفسیر مطالبی از این‌دست کارآمد می‌نماید. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی نگاشته‌شده، درصدد است تا با تبیین و توضیح موضوع انسجام غیرساختاری و نشان‌دادن مؤلفه-های این انسجام بر اساس الگوی هلیدی و حسن (باتوجه به زبان‌شناسی نقش‌گرا و اصول انسجام متن)، مسألة وجود انسجام غیرساختاری در غزل حافظ را تبیین و بررسی نماید. در این پژوهش، انسجام غیرساختاری غزلی از حافظ در سه سطح بررسی و تحلیل خواهدگردید: 1- انسجام واژگانی یا لغوی (تکرار، حوزه معنایی مشترک: ترادف معنایی، تضاد معنایی، تقابل، شمول واژگی، اشتراک مجازی)؛ 2- انسجام نحوی یا دستوری (ارجاع، حذف، جایگزینی)؛ 3- انسجام پیوندی (روابط معنایی- دستوری). برآیند پژوهش حاکی از آنست علیرغم این‌که گویا ابیات حافظ در این غزل از انسجام برخوردار نیستند و هر بیت به نظر مستقل از بیت دیگری به‌نظر می‌آید، این ابیات از اتحاد و انسجامی غیرساختاری برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Non Structural Cohesion of a Sonnet from Hafiz Shirazi (Based on the Halliday and Hassan pattern)

نویسنده [English]

  • مریم مردانی ورپشتی
Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

The issue of coherence or Incoherence of Hafez's sonnets has long been the concern of many writers and Hafez scholars. In the contemporary world, many linguistic theories are effective for explaining and interpreting such matters. This research, which is written in a descriptive-analytical method, tries to clarify and explain the issue of non-structural coherence and show the components of this coherence based on the model of Halliday and Hasan (according to role-oriented linguistics and the principles of text coherence ), to explain and examine the issue of non-structural cohesion in Hafez's sonnet. In this research, the non-structural coherence of Hafez's Sonnet will be investigated and analyzed at three levels: 1- lexical or lexical coherence (repetition, common semantic field: semantic synonymy, semantic contrast, opposition, lexical inclusion, virtual commonality); 2- syntactic or grammatical coherence (reference, deletion, replacement); 3- Coherent coherence (semantic-grammatical relations). The result of the research indicates that despite the fact that Hafez's verses in this sonnet seem to lack coherence and each verse seems to be independent from another verse, these verses have a non-structural unity and coherence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • non-structural cohesion
  • Halliday and Hasan
  • role-oriented linguistics

مراجع

الف). منابع فارسی
آلگونه جونقانی، مسعود.( 1395). «بررسی انسجام غیر ساختاری در غزلی از حافظ»، دوماهنامة جستارهای زبانی، دورۀ هفتم، شمارۀ
4، پیاپی32، صص39-57
آلگونه جونقانی، مسعود. (1395). «تحلیل انسجام متنی غزلی از حافظ براساس ساخت مبتدایی»، دوماهنامة جستارهای زبانی، دورۀ هفتم، شمارۀ 4، پیاپی35، صص265-290.
اکبری، منوچهر و مشایخی، سارا. (1399). «بررسی عوامل انسجام متن در شواهدی از حدیقه الحقیقه سنایی»، دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال28، ش88، صص 63-87.
امیری خراسانی،احمد. و علی‌نژاد، حلیمه. (1393). «بررسی عوامل انسجام متن در نفثه‌المصدور براساس نظریة هلیدی و حسن»، متن‌پژوهی ادبی، سال19، ش63،صص 29-45.
ایران‌زاده، نعمت‌الله و مرادی، کبری. (1394). «بررسی شعر «یادداشت‌های درد جاودانگی» قیصر امین‌پور براساس نظریة نقش‌گرای هلیدی»، مجلة متن‌پژوهی ادبی، سال 19، شمارة 65،صص 201-223.
ایشانی، طاهره. (1393). «تحلیل مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو غزل حافظ و سعدی و تأثیر آن بر انسجام متن»، فصلنامة علمی-پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، دورة 6، شمارة 10،صص 33-45.
باباخانی، طاهره؛ علی حیدری و مسعود سپه‌وندی. (1399). «انسجام در ابیات مغانه‌ای خاقانی و حافظ براساس الگوی نظام‌مند هلیدی»، مجلة علمی مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص71-108.
باطنی، محمدرضا. (1348). ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
پورنامداریان، تقی و ایشانی، طاهره .( 1389). «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، سال 18، شمارۀ 67، صص7-43.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1396). حافظ‌نامه، جلد اول، چاپ بیست و دوم، تهران: علمی فرهنگی.
خطیب‌رهبر، خلیل. (1377). دیوان حافظ شیرازی، چاپ بیست و یکم، تهران: صفی‌علیشاه.
دبیرمقدم، محمد. (1383). پیدایش و تکوین دستور زایشی: زبان‌شناسی نظری، ویراست دوم، تهران: سمت.
دهخدا، علی اکبر. (1340). لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران.
رفاهی، سمانه. (1400). «مقایسة تحمیدیة شاهنامه و گرشاسب نامه بر مبنای فرانقش اندیشگانیِ دستور نظام‌مند نقش‌گرای هلیدی»، دوماهنامۀ علمی بین‌المللی جستارهای زبانی، د 12، پیاپی62، صص447-480.
صفوی، کورش. (1383). «نگاهی به نظریة حوزة معنایی از منظر نظام واژگانی زبان فارسی»، مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، د21، ش1، (پیاپی 40)، صص3-25.
فتوحی، محمود.( 1392). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، چاپ دوم، تهران: سخن.
یارمحمدی، لطف‌الله. (1391). درآمدی به گفتمان‌شناسی، تهران: هرمس.
ب. منابع لاتین                                                                              
Halliday, M.A.K . (1994). An Introduntion of Functional Grammar, second ed, London, Melborn and Auckland: Arnold.
Halliday, M.A.K. & R. Hasan .(1976). Cohesion in English, London, Longman.
Halliday, M. A. K. & C. M. I. M. Matthiessen .(2004). An introduction to functional Grammar, 3rd edition, London: Arnold.
Martin, J. White. P. (2005). The Language of Evaluation: Appraisal. Hampshire New York: Macmillan.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار