زمینه‌های تأثیرپذیری مانی از هندوستان و شواهد آن در شاپورگان

نوع مقاله : علمی

نویسنده

گروه فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

غالب محققان حوزۀ مطالعات مانوی بر این باورند که مانی از آموزه‌های بودا آگاهی چندانی نداشته و دانسته‌‌های مانی از مکاتب هند محدود است به سفر دوسالۀ او به جایی از سرزمین هندوستان؛ به نظر ایشان، اطلاعاتی که در متون مانوی از بودا و تعالیم و اصطلاحات دینی بودایی آمده، به مانویان خراسان بزرگ بازمی‌گردد که آنان در اثر مجاورت با فرهنگ بودایی، به‌نحوی آن معارف را در دین خود گنجانده‌اند. نظر فوق به دلایلی که در مقالۀ حاضر بررسی می‌شود پذیرفتنی نیست؛ زیرا مانی بر اساس شواهد متعدد، پیش از سفر به هندوستان با مکاتب هند خصوصاً آموزه‌های بودایی آشنایی داشته و برای تکمیل آموخته‌های خود عازم این سفر شده است. علاوه بر این، دانشوران ایرانی، دانش و علوم هندی را به‌خوبی می‌شناخته‌اند تا آنجا که در دربار پادشاهان ایران مجالس مناظره میان صاحبان ادیان و مکاتب مختلف برگزار می‌شده است. با توجه به گسترش آموزه‌های هندی در ایران و نیز مستنداتی که نوشته‌های مانی و مانویان در اختیار می‌گذارند، می‌توان گفت مانی پیش از سفر و در دورۀ تکوین اصول آموزه‌های خود، از دانش و مکاتب هند سخت بهره گرفته و حتی در مقولۀ کیهان‌شناسی نیز در کتاب شاپورگان از نجوم هندی تأثیر پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The background of Indian influence on Mani and its evidence in Šābuhragān

نویسنده [English]

  • Mohsen Mirzaie
Department of Culture and Ancient Iranian Languages, Faculty of Persian and Foreign Languages, University of Tabriz, Tabriz-Iran
چکیده [English]

Most scholars who do research on Manichaeism and its founder, Mani, believe that he did not possess suitable knowledge about the Buddha’s teachings, and Mani’s familiarity with Indian schools was limited to only a couple of years of his journey somewhere in the subcontinent. On this premise, those scholars argue that the information regarding Buddha and his teachings provided in the Manichaean texts, is related to the Manichaean society of Great Khorasan, who, due to their vicinity to the Buddhist cultural milieu, have included the religious terminology of Buddhism into Manichaeism. This aforementioned assessment is not acceptable for some reason proposed and discussed in this article: There is notable evidence that shows before travelling to India, Mani was acquainted with Indian schools, especially with Buddhism, so that he made a trip there to complete what he had learned about them in his homeland. Moreover, the Iranian philosophers were obviously aware of Indian knowledge and sciences, inasmuch as meetings of debate have been frequently held in the Shahs’ court between the sages of different schools. According to the spread of Indian teachings in Iran, and the documentation provided by Mani and Manichaean writings, it can be illustrated that before traveling and during the formative years of his principles and revelation, Mani made great use of Indian knowledge and schools; further, in his description of the universe and celestial bodies in Šābuhragān, he was influenced by Indian astronomy and astrology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mani
  • Indian schools
  • adoption
  • Šābuhragān
  • astrology

مراجع

الف. منابع فارسی
ابوالقاسمی، محسن. (1381). مانی به روایت ابن‌الندیم. چ 2. تهران: طهوری.
بهار، مهرداد و ابوالقاسم اسماعیل‌پور. (1394). ادبیات مانوی. تهران: کارنامه.
بیرونی، ابوریحان. (1362). تحقیق ماللهند. ترجمۀ منوچهر صدوقی سها. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بندهش. (1385). ترجمۀ مهرداد بهار. چ 3. تهران: توس.
تقی‌زاده، سیدحسن. (1383). مانی‌شناسی. به کوشش ایرج افشار. تهران: توس.
زبور مانوی. (1388). برگردان متن قبطی از سی. آر. سی. آلبری. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
کریدرز، مایکل. (1388). بودا. ترجمۀ علی‌محمد حق‌شناس. چ 5. تهران: طرح نو.
میرفخرایی، مهشید. (1383). فرشتۀ روشنی: مانی و آموزه‌های او. تهران: ققنوس.
مینوی خرد. (1364). ترجمۀ احمد تفضلی. چ 2. تهران: توس.
ویدن‌گرن، گئو. (1384). مانی و تعلیمات او. ترجمۀ نزهت صفای اصفهانی. چ 2. تهران: مرکز.
ب. منابع لاتین
Asmussen, J. S. (1975). Manichaean literature. New York: Scholars’ Facsimiles and Reprints.
Asmussen, J. S. (1989). Ammō, Mār. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on December 8, 2023. AMMŌ, MĀR – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org)
Baker-Brian, N. J. (2011). Manichaeism: An ancient faith rediscovered. London: T&T Clark International.
BeDuhn, J. (2015). Parallels between Coptic and Iranian Kephalaia: Goundesh and the King of Turan. In: J. van Ort & E. Thomassen (eds.), Mani at the court of the Persian kings (pp. 52-74). Leiden-Boston: Brill.
Bermejo, F. (2009). Primal man, Son of God: from explicit to implicit Christian elements in Manichaeism. In: S. G. Richter & others (eds.), Mani in Dublin (pp 34-46). Leiden-Boston: Brill.
Boyce, M. (1975). A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian (Acta Iranica 9). Téhéran-Liège: Bibliothèque Pahlavi.
Cheung, J. (2007). Etymological dictionary of the Iranian verb. Leiden-Boston: Brill.
Deeg, M. & Gardner, I. (2009). Indian influence on Mani reconsidered the case of Jainism. International Journal of Jaina Studies (Online). 5 (2), 1-30.
Dilley, P. (2015). Hell exists, and we have seen the place where it is: Rapture and religious competition in Sasanian Iran. In: J. van Ort & E. Thomassen (eds.), Mani at the court of the Persian kings (pp. 211-246). Leiden-Boston: Brill.
Gardner, I. (1995). The Kephalaia of the Teacher. Leiden – New York – Köln: Brill.
Gardner, I. (2001). The reconstructing of Mani’s Epistles from three Coptic codices. In: P. Mirecki & J. Beduhn (eds.), The light and the darkness (pp. 93-104). Leiden-Boston-Köln: Brill.
Gardner, I. (2015). The final ten chapters. In: J. van Ort & E. Thomassen (eds.), Mani at the court of the Persian kings (pp. 75-97). Leiden-Boston: Brill.
Gardner, I. (2018). Kephalaia. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on December 8, 2023. KEPHALAIA – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org)
Gardner, I. & Lieu S. N. C. (2009). Manichaean texts from the Roman Empire. Cambridge: Cambridge University Press.
Hartner, W. (1938). The pseudoplanetary nodes of the moon’s orbit in Hindu and Islamic iconographies. Ars Islamica. 5, (2), 112-154.
Henning, W. B. (1933). Das verbum des Mittelpersischen der Turfanfragmente. ZII 9, 158-253 (sel. pap. I: 65-160).
Henning, W. B. (1948). A Sogdian fragment of the Manichaean cosmogony. BSOAS XII, 306-318.
Jackson, A. V. W. (1932). Researchers in Manichaeism. New York: Columbia University Press.
Kevin Koil, J. (2009). Manichaeism and its legacy. Leiden-Boston: Brill.
Klimkeit, H. J. (1993). Gnosis on the silk road: Gnostic texts from Central Asia. San Francisco: Harper.
Kuehn, S. (2016). The eclipse demons Rāhu and Ketu in Islamic astral sciences. In: D. Antonov & O. Khristoforva (eds.),  In Umbra: Demonology as a Semiotic system; АЛЬМАНАХ 5 (pp. 204-235). Moscow: Indrik.
Lieu, S. N. C. (1999). Manichaeism in Mesopotamia and the Roman East. Leiden-Boston, Köln: Brill.
Panaino, A. (2009). Sasanian astronomy and astrology in the contribution of David Pingree. In: Gh. Gnoli & A. Panaino (eds.), Kaid. Studies in history of mathematics, astronomy and astrology in memory of David Pingree (pp. 71-99). Roma: SOR CII.
Panaino, A. (2020). The conceptual image of the planets in ancient Iran and the process of their demonization: Visual materials and models of inclusion and exclusion in Iranian history of knowledge. N.T.M., 28, 359-389.
Pettipiece, T. (2009). Pentadic redaction in the Manichaean Kephalaia. Leiden-Boston: Brill.
Pingree, D. (1963). Astronomy and astrology in India and Iran. ISIS, 54, (2), 229-246.
Schweer, T. (2006). Mandala. In: K. von Stuckrad (ed.), translated from the German by R. R. Barr, The Brill dictionary of religion, 3, 1140-1141. Leiden-Boston: Brill.
Shaked, S. (1994). Dualism in Transformation. London: School of Oriental and African Studies.
Sundermann, W. (1992). Cologne Mani Codex. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on December 8, 2023. COLOGNE MANI CODEX – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org)
Sundermann, W. (1993). Cosmogony and Cosmology in Manicheism. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on December 8, 2023. COSMOGONY AND COSMOLOGY iii. In Manicheism – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org)
Sundermann, W. (2009/a) Manicheism: General survey. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on August 6, 2023. MANICHEISM i. GENERAL SURVEY – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org) 
Sundermann, W. (2009/b). Manicheism: Missionary activity and technique. Encyclopædia Iranica (online). Accessed on August 6, 2023. MANICHEISM v. MISSIONARY ACTIVITY AND TECHNIQ – Encyclopaedia Iranica (iranicaonline.org)
Tanaka, K. (2018). Mandala from its genesis to the Kālacakratantra. Boston: Wisdom publications.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار