تبیین جایگاه تک نگاره های مکتب قزوین در نقّاشی ایرانی

نوع مقاله : علمی

نویسنده

گروه هنر.دانشگاه فرهنگیان قزوین . ایران

چکیده

تک‌ نگاره‌ها نوعی از نگارگری نقاشی ایرانی در قرن دهم هجری است. طراحی در این سبک اغلب با تمرکز بر یک شخص یا چند شخص و یا ترکیب حیوان با شخص با هدف ترسیم ویژگی‌های شخصی، ظاهر جسمانی و حتّی خصلت‌های مختص به آن فرد، صورت می‌گیرد. در قزوین دورة صفوی، شاهد تغییر در ترسیم تک‌پیکره‌نگاره‌ها هستیم که باعث ایجاد نگرش واقع-گرایانه به آن شده‌است. طبقِ اسناد به‌جا مانده از این عصر، شیوه‌ای جدید و ابداعی مکتب قزوین سهم بسزایی در ایجاد تحول در نقاشی ایرانی دارد. به همین‌منظور مقالۀ پیش‌رو به شیوة توصیفی- تحلیلی و با مشاهدة آثار و اسناد و تحلیل محتوایی ‌آن‌ها درصددِ تبیین تک‌پیکره‌ها و تک‌نگاری مکتب قزوین در دورۀ صفوی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که هنرمندان در ساختار و شاخص فرآیند تولید آثار هنری در فرم ظاهری، پرداخت به مضامین و موضوعات و سبک هنری نقاشان تک‌ ‌نگاره‌ها به ‌صورت عام یا خاص در مکتب قزوین تحولی به‌وجود آوردند و همین عوامل در نقاشی ایرانی جایگاه خاصی را شکل داده و بعدها در بخارا، شیراز، ترکیه، هند و اصفهان تاثیرگذار می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the position of Qazvin school monographs in Iranian painting

نویسنده [English]

  • hassan yousefi
Department of Art, Farhangian University of Qazvin. Iran
چکیده [English]

Monographs are a type of Iranian painting in the 10th century. Drawing in this style is often done by focusing on one person or several people, or by combining animals with people, with the aim of drawing personal characteristics, physical appearance, and even traits specific to that person.
take In Qazvin during the Safavid period, we see a change in the drawing of single figures, which has created a realistic attitude towards it. According to the documents left from this era, the new and innovative style of the Qazvin school has a significant contribution to the development of Iranian painting. For this purpose, the following article tries to explain the monographs and monographs of the Qazvin school in the Safavid period in a descriptive-analytical way and by viewing the works and documents and their content analysis. The results of the research show that the artists in the structure and index of the process of producing works of art in the external form, dealing with the themes and subjects and the artistic style of the painters of monograms in a general or special way in the Qazvin school created a transformation and these factors formed a special place in Iranian painting. It was given and later became influential in Bukhara, Shiraz, Türkiye, India and Isfahan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Iranian painting"
  • "Safavid period"
  • " Qazvin school "
  • " monographs"
  • " portraiture"
آژند، یعقوب. (1384). مکتب نگارگری تبریز و «قزوین ـ مشهد». تهران: فرهنگستان هنر.
آژند، یعقوب. (1385) «نگاره‌های تک‌برگی یا یکه‌صورت»، هنر و مردم، شمارۀ 6 ، صص 53-63.
پاکباز، روئین. ( 1380). نقاشی ایران از دیر باز تا امروز. تهران: زرین‌ و‌ سیمین.
پازوکی، شهرام و ربیعی، هادی. (1388). رویکرد عرفانی به هنر اسلامی در جستارهایی در چیستی هنر اسلامی (مجموعه مقالات و درس گفتارها). تهران: متن.
ترکمان، اسکندربیک. (1350). تاریخ عالم آرای عباسی. به اهتمام ایرج افشار. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
حسنوند، محمدکاظم و آخوندی، شهلا. (1391). «بررسی سیر تحول چهره‌نگاری در نگارگری ایران تا انتهای دورة صفوی»، فصلنامة علمی-پژوهشی نگره، شمارۀ ۲۴ زمستان، صص 15- 36.
رشیدی، مرضیه و طاهری، علیرضا(1398) «بررسی تأثیر تحولات اجتماعی و فرهنگی در دوره‌های صفوی و قاجار بر چهره‌نگاری و پیکره‌نگاری زن»، نشریۀ زن در فرهنگ و هنر، دورة 11 ، شمارة 2، تابستان, 271-286
راکسبرگ، دیوید. جی. (1388). کمال‌الدین بهزاد و مسئلة پدیدآورندگی اثر هنری در نقاشی ایرانی. ترجمه و تحقیق صالح طباطبایی. مجموعه مقالات نگارگری ایرانی اسلامی در نظر و عمل. تهران: فرهنگستان هنر.
رحیمووا، ز، ی و دیگران. (1381). نقاشی و ادبیات ایرانی. ترجمۀ زهره فیضی. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر و روزنه.
عالی‌افندی، مصطفی. (1369). مناقب هنروران. ترجمۀ توفیق هـ. سبحانی. تهران: سروش.
فیشر، ویلیام بین. (1388). تاریخ کمبریج ایران. جلد شانزدهم. ترجمۀ تیمور قادری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات جامی.
قمی، قاضی‌احمد. (1366). گلستان هنر. به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری. چاپ دوم. تهران: منوچهری.
کن بای، شیلار. (1378). نقاشی ایرانی. ترجمۀ مهدی حسینی. تهران: دانشگاه هنر. 
گرابار، آلک. (1383). مروری بر نگارگری ایرانی. ترجمۀ مهرداد وحدتی مقدم. تهران: فرهنگستان هنر.
محبی، بهزاد ( 1397 ) «بررسی رابطۀ جایگاه اجتماعی و انتخاب رنگ البسه در نگاره‌های دوره‌ی صفویه»، فصلنامۀ هنرهای صناعی اسلامی، سال سوم، شمارۀ 1، پاییز و زمستان، ص 127 - 139
مقدم اشرفی، مرجان. (1384). سیر تحول نقاشی ایران(سدۀ شانزدهم میلادی). ترجمۀ زهره فیضی. تهران: فرهنگستان هنر.
مقدم ‌اشرفی، مرجان. (1388). از بهزاد تا رضا عباسی. ترجمۀ نسترن زندی. تهران: فرهنگستان هنر.
ولش، آنتونی. (1385). نگارگری و حامیان صفوی. ترجمة روح‌الله  رجبی، تهران: فرهنگستان هنر.
هنری‌مهر، فاطمه و دادور، ابوالقاسم و مظاهری، مهرانگیز. (1385). «صورت زن در نگارگری معاصر»، کتاب ماه هنر نوین، شمارۀ 101 و 102، بهمن و اسفند، صص 52- 59.  
یاسینی، راضیه. (1392). تصویر زن در نگارگری. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
یوسفی، حسن(1394) تاریخ نقاشی قزوین(دوران صفویه تا اواخر قاجار)،حوزۀ هنری، سورۀ مهر