بررسی و تحلیل رساله الطیور نجم الدین رازی براساس نظریه بیش متنیت ژرار ژنت

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دوره ی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

پس از ژولیا کریستوا که اولین باراصطلاح بینامتنیت را در تحلیل روابط متون باهم، به کار برد، ناقدان ادبی زیادی پا به عرصه کاوش متون گذاردند و دیدگاه های گوناگونی مطرح گردید. یکی از این ناقدان ژرارژنت است.او روابط میان متنی را با تمامی تغییرات ممکن آن مورد مطالعه قرار داده و حاصل پژوهش خود را ترامتنیت نامید. یکی از سرفصل های مهم ترامتنیت بیش متنیت است که به بررسی رابطه ی بین دو متن ادبی از منظری خاص میپردازد. در این گفتار کوشیده ایم تا روابط مبتنی بر بیش متنیت رسالة الطیور رازی با سایر آثار ادبی قبل از خود را مورد بررسی قرار دهیم. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نجم دایه در تالیف اثر خود، از برخی رسائل اخوان الصفا، سیرالعباد الی المعادِ سنائی وقصه ی غربت غربیِ سهروردی بیشترین تاثیرات را پذیرفته است و در خلال تاثیرپذیری از این متون گوشه چشمی به برخی روایات منظوم نظامی نیز داشته است.مهمترین دلایل بوجود آمدن تغییرات بیش متنی در اثر وی نیز در نقش خاص مخاطب، سبک خاص نویسندگی او و سیر کلی سبک نثر فارسی نهفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Najmud-din Razi's At-toyour in the light of Gerard Genette's extratextuality

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Yousefi 1
  • Leila Hashemian 2
1 Graduated from Ph.D course in Persian language and literature, Boali Sina University, Hamedan
2 Bo Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Following Julia Kristeva who first coined the term intertextuality concerning the relationship among different texts, a new wave of critical approaches and notions to text analysis was formed among which was Gerard Genette's idea of 'transtextuality' that was the result of his investigation of all possible intertextual relationships. An important category of transtextuality is extratextuality which is concerned with the relationship between two literary texts from a certain perspective. The present paper is an attempt to examine extratextual relationships between Najmud-din Razi's treatise "At-toyour" [The Birds] and some of the previous literary works. The findings suggest that, in composing his treatise, Razi mostly made use of some of the treatises of Ikhwan As-safa, Sanaee's "Seyr-ol Ebad El-al Ma'ad" [People's Journey toward God], and Suhrawardi's "Ghesse-ye Ghorbat-e Gharbi" [The Story of Western Solitude]. He also touched upon Nezami's poetical narratives. The most important reasons for the extratextual changes in his book include the specific role of the audience, Razi's authorial style, and the dominant trend in Persian prose of the time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • extratextuality””
  • Gerard Genette””
  • Razi's At-toyour””
  • Sanaee's Seyr-ol Ebad El-al Ma'ad””
  • Suhrawardi's Ghesse-ye Ghorbat-e Gharbi
الف)منابع فارسی
قرآن مجید.
احمدی، بابک.(1372). ساختار و تاویل متن(نشانه‌شناسی و ساختارگرایی). تهران: مرکز.
اخوان الصفا. (1367). مقالات اخوان الصفا. به تصحیح (؟). بیروت: دارالفکر .
پورنامداریان، تقی. (1375). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
پیرحیاتی، زهرا و حیدری، علی.(1400).«بررسی تذکره الأولیا و مثنوی‌های عطار براساس نظریۀ بیش‌متنیت ژنت». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). سال پانزدهم. شمارۀ 1. ص1-18.
دوسوسور، فردینان.(1389). دورة زبان شناسی عمومی. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: هرمس.
رازی، نجم‌الدین.(1362). رساله الطیور. به تصحیح محمدامین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.
رستمی، فرشته .(1395). «تکرارهای غیر خلاق در داستان‌های دانشور بر پایة دیدگاه بیش‌متنیت». فصلنامة علمی پژوهشی نقد ادبی.س9. ش35. 119-164.
ژنت، ژرار.(1391). آرایه‌ها. ترجمۀ آذین حسین‌زاده. تهران: قطره.
سنایی، مجدود بن آدم. (1348). مثنوی‌های سنایی. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: امیرکبیر.
سهروردی، شهاب الدین یحیی. (1353). مصنفات شیخ اشراق . تهران: سخن.
صباغیان، محمدجاوید. (1382). «منطق الطیرها و منطق الطیر سلیمانی». مجلۀ تخصصی زبان و ادبیات دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. دورۀ 36. شمارۀ 4. ص 57-72.
طلایی، مولود، طغیانی، اسحاق، طلایی، مهرناز.( 1392). «مقایسة تطبیقی منظومة لیلی و مجنون و نمایشنامة سیرانو دوبرژاک روستان از منظر بیش‌متنیت ژرار ژنت». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دورۀ 1 . شمارۀ 1. 95-119.
عابدی، محمود، پارسانسب، محمد، عباسی، سیما. ( 1390). «روابط بینامتنی در اسکندرنامه‌های منظوم». نشریة ادب فارسی. دورة 1 . شمارة 7. 27-44.
غزالی، احمد .(1355). رساله الطیر (داستان مرغان). به تصحیح نصرالله پورجوادی. تهران: آریامهر.
کرمی، موسی .(1392). «تحلیل بینامتنی داستان مرد سیمین دانشور». مطالعات داستانی. س1.  ش 3. ص38-47.
مکاریک،ایرنا .(1385). دانشنامه‌های نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران نجفی و محمد نبوی. تهران: آگه.
نامورمطلق، بهمن.(1384). متن‌های درجة دو. خردنامه. ضمیمۀ فرهنگی اندیشه. ش 59.
نامورمطلق، بهمن .(1386) .«ترامتنیت مطالعة روابط یک متن با متن‌های دیگر». پژوهش‌نامة علوم انسانی. ش 86 . ص83-98.
نظامی، الیاس بن یوسف .(1394). آثار نظامی به نثر. به کوشش علی اصغر بشیری. تهران: پیمان.
نظامی، الیاس بن یوسف.(1366). خمسة نظامی. به تصحیح سامیه بصیر مژدهی. بازنگریستة بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.
ب)منابع لاتینی
 
Poulin,j . (1998). volkshagen blues, montreal : lemeac.                                   
Wagner, f .(2002). les hyper textes en questions ( note sur les implicactions). Études littéraires, Volume 34, Number 1-2,  p. 297–314.