مسئلۀ ثبتِ نامجایها در بلوچستان

نوع مقاله : علمی

نویسنده

عضو هیئت علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران

10.22103/jis.2025.24753.2692

چکیده

نام هر پدیده، نشانگر هویت متمایزبخش آن است و نامجایها، بخشی از تاریخ و هویت فرهنگی-اجتماعی جامعه هستند. تفاوت و تعارض نامهای اداری و نامهای اصیل مناطق بلوچستان از مسائل مهمی است که تاکنون به آن پرداخته نشده است. این پژوهش در پی گشودن این بحث در مجامع علمی و فرهنگی است. دادههای این پژوهش با مطالعۀ میدانی به دست آمدهاند و هر جا که ممکن بوده است با اسناد سنجیده شدهاند. این پژوهش ضمن تأکید بر اهمیت دقّت در ثبت صورت درست نامِ شهرها و روستاها، نشان داده شده است که بسیاری از نامهای رایج اداری این منطقه با کمدقتی ثبت شدهاند و این موضوع ضمن آشفتگی تلفظ و نوشتار آنها، ناخواسته مایۀ کاهش کارآیی و رسانگی فرهنگی آن نامها شده است. نامجایهای مناطق بخشی مهم از میراث تاریخ و تمدن ایرانزمین هستند که در بلوچستان غالباً از طریق شاخه بلوچی خانوادۀ زبانهای ایرانی به روزگار ما رسیدهاند و توجه یا بیتوجهی نسبت به حفظ اصالت آنها، آیینۀ نوع برخورد ما با تاریخ و فرهنگ ایرانزمین است. از برجستهترین بیدقتیها در ثبت اداری نامهای نقاط جغرافیایی میتوان به آن دسته از نامها اشاره کرد که برخلاف قواعد دستوری زبانهای بلوچی و فارسی ثبت شدهاند و غلط املایی محسوب میشوند این امر باعث اشتباه در شیوۀ تلفظ و در نتیجه تداعی بیربط معنایی آنها میشود. چندگونهنویسیهای یک نام، بیتوجهی به املای تاریخی، ثبت ترجمۀ فارسی نامجای یا بخشی از آن به جای صورت اصیل آن و استفادۀ نابجا ازحروف عربی از برجستهترین موارد اشکالات ثبت این نامجایهاست.

تازه های تحقیق

-

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Issue of Registering Places in Balochistan

نویسنده [English]

  • Mohammad Akbar Sepahi
Faculty Member of Persian Language and Literature, Velayat University, Iranshahr, Iran
چکیده [English]

The difference and conflict between the administrative names of cities and villages in Balochistan with their original forms is one of the important issues that has not been addressed so far. This research wants to raise this issue in scientific and cultural forums. The data of this article have been obtained by field study and have been reviewed in the documents. This issue, in addition to causing confusion in their pronunciation and writing, has reduced the efficiency and cultural value of those names, willy-nilly. The names of the regions are an important part of the history and civilization of Iran, which have reached our times in Balochistan, mostly through the Balochi branch of the Iranian language family. Giving importance or not paying attention to preserving the originality of places is a sign of the way we deal with the history and culture of Iran. One of the most prominent inaccuracies in the administrative registration of place names can be mentioned those names that are registered contrary to the grammatical rules of Balochi and Persian languages and are considered misspellings. This situation causes a mistake in the pronunciation and as a result a wrong meaning association. Multiple spellings of the same name, disregarding the historical spelling, registering an incorrect Persian translation or a part of it instead of its original form, and inappropriate use of Arabic letters are some of the most prominent cases of problems in registering these names.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Place name
  • Balochistan
  • Balochi
  • Farsi
  • Makkoran

-

اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1373). ممالک و مسالک، ترجمۀ محمدبن اسعد به عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
بارتُلد، ویلهلم (1377). جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
جهاندیده، عبدالغفور (1396). فرهنگ بلوچی-فارسی، 2جلد، تهران: انتشارات معین.
خیامپور، عبدالرسول (1384). دستور زبان فارسی، چاپ دوازدهم، تبریز: انتشارات ستوده.
دامنی، عبدالغنی (1380). سیمای تاریخی بلوچستان، تهران: انتشارات پاسارگاد.
دهخدا، علی‌اکبر. (1380). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
دیبا، سیدمحمود (1364). سفرنامۀ بلوچستان از علاءالملک، به کوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران: انتشارات وحید.
راثی تهرانی، جعفر (1386). «نام و نام خانوادگی در مغرب‌زمین»، ترجمه از دایره‌المعارف بریتانیکا، نجوای فرهنگ، شمارۀ 3، صص 129-136.
رحیمی زنگنه، ابراهیم؛ کهریزی، خلیل؛ حسینی، ایوب (1392). «کرمانشاه و سوءتفاهمی تاریخی»، جستارهای تاریخی، شمارۀ 2 (پیاپی 8)، صص 19-33.
رضائی باغبیدی، حسن (2009). تاریخ زبان‌های ایرانی، اوساکا(ژاپن): مرکز پژوهش زبان‌های دنیا دانشگاه اوساکا.
رضایی، میترا؛ ملک، مهران. (1402). «تابوی نام»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ 12، شمارۀ 23، صص103-120.
رزم‌آرا، علی (1320). جغرافیای نظامی ایران: مکران، بیجا: بینا.
رزم‌آرا، علی (1332). فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، جلد هشتم، تهران: دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش.
روانبُد، عبدالله (1389). دیوان بلوچی مولانا عبدالله روانبُد، به کوشش عبدالرئوف ملازئی سربازی، ایرانشهر: انجمن ادبی ایرانشناسی بلوچستان.
سپاهی، محمداکبر؛ سیف، عبدالرضا (1401). «بلوچی و واو معدولۀ فارسی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایران، به کوشش محمود جعفری دهقی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
سربازی، عبدالصمد (1378). بلوچ و بلوچستان، ترجمۀ محمدسلیم آزاد، سنندج: انتشارات کردستان.
سیستانی، ملک شاه حسین (1344). احیاءالملوک، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
شرتونی، رشید (1380). مبادی العربیه، تنقیح و اعداد حمید محمدی، جلد دوم، چاپ هفتم، قم: دارالعلم.
طامه، مجید (1399). «سازه‌های جای‌نام‌ساز در کدهنام‌های ترکیبی ایران و نقش آن‌ها در ایجاد هویت فرهنگی و ملی»، فصلنامۀ مطالعات ملی؛ 85، سال بیست و دوم، شماره 1، صص90-71.
غفرانی، علی و شجاع قلعه دختر، راضیه (1392).  «جغرافیای تاریخی سرزمین مَکران»، تاریخ و فرهنگ، سال چهل و پنجم، شمارۀ پیاپی 91، ص151-133.
قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، مصوب 15/04/1362، دورۀ 1، جلد، 1، ص 483، برگرفته از سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90769
قریب، عبدالعظیم و دیگران (1380). دستور زبان فارسی پنج استاد، به اهتمام جهانگیر منصور، چاپ دوم، تهران: انتشارات ناهید.
کوثر، انعام الحق (1353). شعر فارسی در بلوچستان، راولپندی (پاکستان): انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
لسترنج، گای (1390). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مشکور، محمدجواد (1355). «خلیج فارس و نام آن در طول تاریخ»، بررسی‌های تاریخی، شمارۀ 68، سال 11، ص 85-106.
مقدسی، ابوعبدالله احمد بن محمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، 2 جلد، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
هاشمی، سیدظهورشاه (2000). سیدگنج، کراچی: آکادمی سیدهاشمی.
ناشناخته (1383). حدودالعالم، با مقدمۀ و. بارتولد و تعلیقات و. مینورسکی، ترجمۀ میرحسینشاه، تصحیح مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام، چاپ دوم، تهران: دانشگاه الزهرا.
وزیری، احمدعلی خان (1386). جغرافیای بلوچستان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.