واکاوی انگاره‌های ذهنی شاعران عصر محمّدرضا پهلوی دربارۀ مشارکت سیاسی زنان (1320 تا 1357 ش)

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 عضو هیات علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند

3 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

4 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند

10.22103/jis.2025.23810.2632

چکیده

زمینه/ هدف: پرداختن به بحث انگاره‌های ذهنی می‌تواند منجر به شناخت دیدگاه‌ها و درک و فهم افراد هر جامعه، نسبت به خود یا دیگران شود؛ چرا که غالباً افراد، دیگران را براساس انگاره‌هایی که در ذهنشان از آن‌ها دارند، درک می‌کنند و بر همین اساس، سعی در ایجاد ارتباط با دیگران دارند. اکثر پژوهشگران، دیدگاه‌های مردان و نگرش‌های مردسالارانۀ حاکم بر جامعه را دلیل عمدۀ عدم مشارکت سیاسی زنان بیان می‌کنند. در دورۀ محمّدرضاشاه (پهلوی دوم) در سال 1341، به زنان، حق رأی اعطا شد؛ امّا در این دوره نیز حضور زنان، در بخش‌های مختلف جامعه، از جمله سیاست، کم‌فروغ بوده است. بسیاری از فرهیختگان این دوره، از جمله مردان و زنان شاعر، به مشارکت زنان پرداخته‌اند که پژوهش حاضر، اشعار همین دسته از شاعران را ارزیابی، و انگاره‌های ذهنی آنان را دربارۀ مشارکت سیاسی زنان بررسی کرده است.
روش/ رویکرد: تحلیل داده‌های این پژوهشِ توصیفی- تحلیلی، به روش تحلیل مضمون صورت گرفته است و انگاره‌های ذهنی شخصی شاعران مرد (فعّال بودن و منفعل بودن زنان) و انگاره‌های ذهنی خویشتن شاعران زن (از منظر دیگری و از منظر خود) بررسی و انگاره‌های متضاد و مشابه بین این دو قشر، شناسایی شدند.
یافته‌ها/ نتایج: نتایج حاصل نشان می‌دهد همۀ شاعران مرد به مشارکت سیاسی زنان توجّه داشته و همواره مشوّق آنان جهت حضور مؤثّر و فعّال در ادارۀ امور کشور بودند؛ در مقابل، شاعران زن، ضمن آن‌که انواع قابلیّت‌ها و حقوق فردی، اجتماعی و سیاسی را برای بانوان قایل بودند، جنس زن را از دید مردان، بی‌ارزش، ضعیف، اسیر و خوار پنداشته و خطاب می‌کنند. به نظر می‌رسد دلیل کم‌رنگ بودن مشارکت سیاسی زنان را در عامل انگاره‌های ذهنی، می‌توان جستجو کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Mental Schemas of the Poets of Mohammad Reza Pahlavi's Period about Women's Political Participation

نویسندگان [English]

  • Vajiheh Zamani Babgohari 1
  • Hamed Nowrouzi 2
  • Kolsoom Ghorbani Jouybari 3
  • hosein farzanepour 4
1 PhD student of Persian language and literature of Birjand University
2 faculty member of department of Persian language and literature, faculty of humanities, university of birjand
3
4 Associate Professor and member of the Faculty of Political Science, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, Birjand
چکیده [English]

Purpose: Discussing mental schemas can lead to understanding the perspectives and understanding of individuals in each society towards themselves or others, because individuals often perceive others based on the schemas they have in their minds and, accordingly, try to establish relationships with others. Most researchers cite men's perspectives and the patriarchal attitudes prevailing in society as the main reason for women's lack of political participation. During the reign of Mohammad Reza Shah (Pahlavi II) in 1962, women were granted the right to vote; however, women's presence in various sectors of society, including politics, was still low during this period. Many intellectuals of this period, including male and female poets, have addressed women's participation, and the present study has evaluated the poems of this group of poets and examined their mental schemas regarding women's political participation.
Method and Research: The data analysis of this descriptive-analytical study was conducted using thematic analysis. After examining the personal mental schemas of male poets (women's activeness and passivity) and the mental schemas of female poets (from the perspective of another and from their own perspective), contrasting and similar schemas between these two groups were identified.
Findings and Conclusions: The results show that all male poets paid attention to women's political participation and always encouraged them to be effective and active in the administration of the country's affairs. In contrast, female poets, while acknowledging various abilities and individual, social, and political rights for women, consider and address women as worthless, weak, captive, and despised from the perspective of men. It seems that the reason for the low level of women's political participation can be found in mental schemas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary poetry
  • The era of Mohammad Reza Shah
  • Women's political participation
  • Mental schemas
  • Cognitive psychology

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمۀ احمد گل‌محمّدی و محمّدابراهیم فتّاحی ولیلایی، چ 11، تهران: نی.
آپتون، جوزف (1361). نگرشی بر تاریخ نوین ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نیلوفر.
احمدی اسکویی، مرضیه (1357). دالغا، بی جا: پیشتاز.
اشراقی آرانی، الهام (1380). موانع اشتراک سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامۀ کارشناسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم.
اعتضادی، ملکه (بی تا). گل‌های من، تهران: علی جعفری.
برقعی، سیّد محمّدباقر (1372). سخنوران نامی معاصر، ج 1، قم: خرّم.
بشیریه، حسین (1372). مشارکت سیاسی زنان، مجموعه مقالات در سمینار مشارکت زنان، تهران: اموراجتماعی استانداری تهران.
بهار، هادی و سجادی، علی (1399). زبان شعر در زمان اعتراض، چ1، واشنگتن، در دسترس در: https://www.bashgaheadabiyat.com/product/protest/
بهبهانی، سیمین (1388). مجموعۀ اشعار، چ4، تهران: نگاه.
بهرامی، محیا (12/9/ 1388، ساعت 14:07)، من یک زنم. وبلاگ آگرین. پست: 24، در دسترس در: http://mahayab.blogfa.com/post/24
حالت، ابوالقاسم (1336). پروانه و شبنم، تهران: زوّار.
حسینی‌مهر، حجت (1/9/1392، ساعت 45: 21)، انگاره چیست؟. وبلاگ انگاره. پست: 3، در دسترس در: http://hosseinimehr2013.blogfa.com/post/3
حقوقی، محمّد (1396). اخوان ثالث (شعر زمان ما؛ 2)، چ 17، تهران: نگاه.
درستی، احمد (1381). شعر سیاسی در دورۀ پهلوی دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رزما، اسما (23/1/1398، ساعت 01: 21)، انگاره چیست؟. وبلاگ ارتباطات میان­فرهنگی. پست: 7، در دسترس در: http://asmarazma.blogfa.com/post/7
رستمی، پروین و ثواقب، جهانبخش (1398). اجتماعی­شدن زنان در عصر پهلوی اوّل؛ امکان یا امتناع (1304- 1320ش)، نشریّۀ تاریخ ایران، دورۀ 12، ش 1، صص 17 – 47.
رضی، داوود و رودباری، ابراهیم و رضایی، احمد (1398). رابطۀ ابعاد سیاسی و زبانی هویّت ملی و مشارکت سیاسی افراد بالای 18 سال شهرستان بهشهر، فصلنامۀ علمی تخصصی مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه­شناسی، سال 2، ش 1 (پیاپی 4)، صص 53- 62.
زارعی، احمد و میرزایی، خلیل و مهاجری، اصغر (1398). رابطۀ بین خودپنداره و مشارکت سیاسی زنان در شهر تهران در سال1386، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال 19، ش 74، صص 133-163.
زاهد، سیّد سعید و مردانی، مرضیه (1390). مشارکت سیاسی زنان در ایران معاصر (مقایسۀ دورۀ پهلوی با جمهوری اسلامی)، نشریۀ بانوان شیعه، ش 27، صص 7 – 36.
ساناساریان، الیزا (1384). جنبش حقوق زنان در ایران، ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
شاملو، احمد (1372). هوای تازه، چ 8، تهران: نگاه.
شاملو، احمد (1384). ابراهیم در آتش، چ 10، تهران: نگاه.
شاه‌قاسمی، احسان (1393). انگاره‌های بین فرهنگی آمریکاییان از مردم ایران، پایان­نامۀ دکتری، تهران: دانشگاه تهران.
شیرزاد، زهرا (1390). نقش زنان در بروز انقلاب مشروطۀ ایران، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرکزی.
صدقی، حمیده (1385). جنبش­های فمینیستی در ایران دورۀ پهلوی، ترجمۀ علی اردستانی، نشریۀ چیستا، 230، صص 774 – 787.
صهبا، ابراهیم (1359). دفتر صهبا، ج 2، تهران: مقدّم.
طباطبایی میر، سیّدفرزاد و مداحی، محمّدابراهیم و احدی، حسن (1398). مدل­یابی روابط ساختاری ویژگی­های شخصیتی در چشم­انداز مشارکت سیاسی با میانجی­گری روابط موضوعی، فصلنامۀ راهبرد، ش 91، صص 53- 80.
عاملی، سیّد سعیدرضا و حجّاری، منصوره (1397). مطالعۀ انگاره­های ذهنی تشکّل­های دانشجویی دانشگاه تهران: انگاره­های شخصی انجمن اسلامی و خویشتن بسیج دانشجویی، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 11، ش 3، پیاپی 43، صص 103-130 Doi: 10.22631/jicr.2018.1953.2524
عاملی، سیّد سعیدرضا و حجّاری، منصوره (1398). مطالعۀ کیفی انگاره‌های ذهنی شخصی و خویشتن در میان دو تشکّل دانشجویی؛ «انجمن اسلامی و بسیج دانشجویی دانشگاه تهران»، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 15، ش 54، صص 77-101 Doi: 10.22034/jcsc.2019.35582
فرخزاد، فروغ (1376). دیوان شعر، چ 5، تهران: مروارید.
کاوه تلاوکی، مسعود و جعفری، انوش و عبّاسی، سمیه (1393). مقایسۀ تطبیقی مشارکت سیاسی زنان در دوران مشروطیّت، پهلوی و جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ مطالعات جامعه­شناختی جوانان، سال 5، ش 16، صص 107 – 122.
کسرایی، سیاوش (1385). به سرخی آتش، به طعم دود، چ4، تهران: نادر.
مؤذن، ناصر (1357). ده شب، شب­های شاعران و نویسندگان در انجمن فرهنگی ایران – آلمان، تهران: امیرکبیر.
مؤمنی، فاطمه (1385). بانوان در تاریخ معاصر، نشریۀ زمانه، سال 5، ش 48، صص 30 – 36.
مشیرسلیمی، علی­اکبر (1335). زنان سخنور، ج 1و 2، چ1، تهران: مؤسّسۀ مطبوعاتی علی­اکبر علمی.
مشیرسلیمی، علی­اکبر (1337). زنان سخنور، ج3، چ1، تهران: مؤسّسۀ مطبوعاتی علی­اکبر علمی.
معیّری، محمّدحسن (1385). دیوان کامل رهی معیّری، قم: نسیم حیات.
میرهادی، مریم (1337). دیوان ناهید، تهران: مؤلّف.
نظری، مینا و علی­حسینی، علی و امام­جمعه­زاده، سیّدجواد و پوررنجبر، مهدیه (1393). بررسی رابطۀ جامعه‌پذیری و مشارکت سیاسی زنان، پژوهش­نامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، ش1، صص 161-185.
نوح، نصرت­الله (1358). مجموعۀ آثار محمّدعلی افراشته، شاعر توده­ای، تهران: توکا.
ولی‌زاده، نجمه (1395). بررسی مقایسه­ای مشارکت سیاسی زنان در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
هواسی، علی‌اشرف و درخشه، جلال و خستو، رحیم (1401). موانع مشارکت سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران (دوره­های هفتم، هشتم و نهم)، فصلنامة علمی جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تابستان، سال 13، ش2، صص 33- 58     Doi: 10.30465/CPS.2021.33396.2616
Almond, G. & Verba, S (1989). The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations, London: Sage https://books.google.com/books/about/The_Civic_Culture.html?id=J93o05MH3v8C
King, N, & Horrocks, C. (2010). Interviews in Qualitative Research. London: Sage, 248 p
 https://uk.sagepub.com/en-gb/eur/interviews-in-qualitative-research/book241444
Nishida, H. (1999). A cognitive approach to intercultural communication based on schema theory. International Journal of Intercultural Relations, 23(5), 753-777. https://doi.org/10.1016/S0147-1767(99)00019-X
Taylor, S. E. & Crocker, J (1981). Schematic bases of social information processing. In E.T.Higgins, C.P.Herman & M.P.Zanna (Eds.), Social Cogni-tion: the Ontario symposium. Volum 1. PP: 89 – 134. Hillsdale, NJ: Erlbaum.  https://www.researchgate.net/publication/247449651
Zelek, Tigist (2005). Ethiopian Women Lowyers Association the Politic Participation of Women in Ethiopia: Challenges and Prospects, addisababa.                      https://books.google.com/books/about/The_Political_Participation_of_Women_in.html?id=UeMvHAAACAAJ

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار