پدیدارشناسی زبان در شعر عرفانی بر مبنای آرای مرلوپونتی

نوع مقاله : علمی

نویسنده

گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

10.22103/jis.2025.24908.2705

چکیده

زمینه/هدف: مرلوپونتی زبان را به‌مثابۀ شناخت می‌داند و میان تفکر، زبان و بدن نوعی همبستگی قائل است. در نزد او، کلیۀ نشانه‌ها و قراردادهای زبانی انباشتی از‌پیش‌موجود و محصول تفکر و کنش بیانی یک جهان-فرهنگ است و تن-سوژه با «درک تنانه» و «کاربرد فردی» آن را پرمعناتر و گسترده‌تر می‌کند. این مقاله ضمن بررسی پدیدارشناسی زبان در نزد مرلوپونتی، تلاش دارد تا زبان استعاری-تمثیلی شعر عرفانی را بر اساس آرای این فیلسوف فرانسوی پدیدارشناسی کند.
روش/رویکرد: این مقاله با تکیه‌بر مؤلفه‌های استخراجی از آراء پدیدارشناسانه-زبان‌شناختی مرلوپونتی، به مطالعۀ زبان استعاری شعر عرفانی ایران می‌پردازد. جامعۀ آماری این پژوهش، اشعار عرفانی شعرایی نظیر مولوی، حافظ و عراقی است و نگارنده به‌صورت هدفمند 30 بیت از این اشعار را جهت مطالعه و استناد برگزیده است.
یافته‌ها/نتایج: با تکیه بر پدیدارشناسی زبان در نزد مرلوپونتی، عارف نمی‌تواند به‌صورت کامل از سیطرۀ زبان-جهان سنت برهد، ولی او با تنیدن در مولفه‌های اعتقادی جهانِ سنت و محدودیت‌های زبانی آن، فردیت خویش را -با توجه به قدرت خلاقۀ تن‌روان در ادراک و به‌کارگیری جریان زبان- در اثر بروز می‌دهد. او به‌مدد زبان استعاری خود، می‌تواند هر مضمون را برای توصیف حالات درونی یا رابطۀ عاشقانۀ خود با حق در شعر خویش به تمثیل گیرد و ضمن گسترش دلالت‌ها در مضامین و نمادهای عرفانی، معانی را به هم سوق و پیوند دهد تا در آخر مقصود زبان-جهانِ سنت را متذکر شود: یعنی معنای فرابود و فراگیر حق در کائنات.

تازه های تحقیق

-

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Language in Mystical Poetry based on Merleau-Ponty's Opinions

نویسنده [English]

  • Rasool Kamali Dolat Abadi
Department of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Isfahan University of Art, Iran
چکیده [English]

Purpose: Merleau-Ponty considers language as knowledge and a kind of correlation between thinking, language and body. According to him, all linguistic signs and conventions are a pre-existing accumulation and a product of thinking and expressive action of a world-culture, and flesh makes it more meaningful with "bodily understanding" and "individual application". While examining the phenomenology of language according to Merleau-Ponty, this article tries to phenomenology the metaphorical-allegorical language of mystical poetry based on the opinions of this philosopher.
Method and Research: This article, relying on components extracted from Merleau-Ponty's phenomenological-linguistic views, studies the metaphorical language of Iranian mystical poetry. The statistical population of this study is the mystical poems of poets such as Rumi, Hafez, and Iraqi, and the author has purposefully selected 30 verses from these poems for study and reference.
Findings and Conclusions: Relying on this point of view, the mystic cannot completely escape the control of the language-world of tradition, but by facing the belief components of the world of tradition and its linguistic limitations, he expresses his individuality in the work. With the help of his metaphorical language, he can use any theme to describe his inner states or his romantic relationship with God in his poetry, and while expanding the meanings in mystical themes and symbols, he connects the concepts together; And finally, he can remind the meaning of the language and world of tradition: that is, the meaning of transcendence and all-encompassing truth in the universe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • Language
  • Mystical Poetry
  • Merleau-Ponty
  • Flesh

-

قرآن کریم.
اصغری، محمد (1394). «درباب زبان (2)». مجموعه مقالات فلسفی، تحلیلی، انتقادی، ادبی؛ دومین همایش زبان دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه تبریز. تبریز: انتشارات درویش.
پریموزیک، دنیل تامس (1388). مرلوپونتی، فلسفه و معنا، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: نشر مرکز.
پیروای ونک، مرضیه (1389). پدیدارشناسی نزد مرلوپونتی. اصفهان: نشر پرسش.
جعفرزاده، یوسف (1394). «مقدمه‌ای بر پدیدارشناسی عرفان عاشقانه در عرفان مولوی و حافظ». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی عرفان اسلامی، (43)، 97-79. زنجان: دانشگاه آزاد.
حافظ، شمس‌الدین محمد (بی‌تا). دیوان حافظ شیرازی، به‌ تصحیح محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی. تهران: کتابخانۀ زوار و چاپ سینا.
حمیدیان، سعید (1392). شرح شوق، جلد 1 تا 5. تهران: نشر قطره.
سام‌خانیانی، علی‌اکبر (1392). «مؤلفه‌های پدیدارشناسی هوسرلی در شناخت‌شناسی مثنوی معنوی». ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، 5 (9)، 173-204. Doi: 10.22051/jml.2014.130.
سیلورمن، ج.هوگ (1380). نظرات مرلوپونتی در باب زبان و ارتباط (ترجمۀ فصلی از کتاب Inscriptions: Between Phenomenology and Structuralism مترجم نگار داوری اردکانی. فصلنامۀ نامۀ فرهنگ، (42)، 108-115.
طالب‌زاده، حمید (1385). «ادراک حسی در پدیدارشناسی مرلوپونتی». فصلنامۀ فلسفه دانشگاه تهران، (34)، 63-70.
عراقی، شیخ فخرالدین ابراهیم همدانی (1380). دیوان فخرالدین عراقی، تنظیم و نمونه‌خوانی جهانگیر منصور. تهران: انتشارات نگاه.
کاکایی، قاسم و موحدیان عطار، علی (1384). «نگاهی پدیدارشناسانه به کاربردهای مفهومی عرفان». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی انجمن معارف اسلامی ایران، 1(2)، ٤٥-٢٩.
کمالی، رسول (1396). بازخوانی عرفانی مبانی هنرهای تجسمی. تهران: سورۀ مهر.
کمالی، رسول (1397). «تن-آگاهی در ادبیات عرفانی براساس پدیدارشناسی مرلوپونتی». فصلنامۀ الهیات هنر، 4 (8)، 51-25.
لاهیجی، شمس‌الدین‌محمد (1385). مفاتیح‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. تهران: نشر زوار.
ملکیان، کمال و نجفی، عیسی (1399). «معرفت‌شناسی عشق در عرفان مولوی: تحلیلی در پرتو پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و مرلوپونتی». فصلنامۀ نقد و نظر، (97)، 32-8.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1363). مثنوی معنوی، 4 جلد، تصحیح رینولد.ا.نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1386). فیه ما فیه، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات نگاه.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1376). کلیات شمس تبریزی، به ‌تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: نشر امیرکبیر.
Dillon, Martin C (1997). Merleau-Ponty's Ontology. Northwestern University Press.
Langacker, R. W. (1987). Foundations of Cognitive Grammar: Theoretical Prerequisites, Vol. 1. Stanford University Press.​
Leder, Drew (1992). The Body in medical thought and practice. Springer-Science+Business Media, B.V.
Manen, Max van (1990). Researching lived experience: human science for an action sensitive pedagogy. The State University of New York.
Merleau-Ponty, Maurice (1979). Consciousness and the Acquisition of Language. Northwestern University Press.
Merleau-Ponty, Maurice (2005). Phenomenology of Perception, Translated by Colin Smith. Taylor and Francis e-Library.
Merleau-Ponty, Maurice (1964a). Signs. Northwestern University Press.
Merleau-Ponty, Maurice (1964). The Primacy of Perception, Ed. James E. Edie, Trans. Carleton Dallery, Evanston. IL: Northwestern UP.