آموزه‌های سلوک در مثنوی مولوی و بازتاب آنها در مثنویهای سلطان‌ولد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، ایران

10.22103/jis.2019.13703.1920

چکیده

مولانا جلال‌الدّین از عرفای شهیر جهان اسلام است که تلاطم امواج تعلیماتش سراسر جهان را فرا گرفته است؛ مثنوی معنوی او مجموعه‌ای است مشحون از تعالیم و آموزه‌های بی‌بدیل که بشر را به سعادت حقیقی رهنمون می-سازد. سلطان‌ولد به عنوان فرزند و مرید مولانا از دریای معارف پدر سیراب گشته و با تجربیات و مکاشفات جدیدی که در عرصۀ عرفان دارد، به آنها تبلوری خاص بخشیده است.
نگارندگان در این جستار آموزه‌های سلوک را در مثنوی مولوی بررسی می‌کنند و میزان بازتاب آنها را در مثنویهای سلطان‌ولد آشکار می‌سازند. نتیجۀ پژوهش ما را به این حقیقت رهنمون می‌کند که بسیاری از آموزه‌های عرفانی موجود در مثنوی معنوی در این مثنویها بازتاب یافته و سلطان‌ولد در مباحثی مانند ریاضت، جوع، چله‌نشینی و ذکر از اندیشۀ مولانا تأثیر پذیرفته است. مولانا و به تبع او سلطان‌ولد راه رستگاری را در ریاضت و جهاد اکبر می‌دانند و به سالکان توصیه می‌کنند که سخرۀ نفس امّاره نشوند و در سایۀ عنایت انسان کامل آن را مهار کنند؛ علاوه بر این، عارف بلخی و مریدش سلطان‌ولد جوع را متعلق به خاصان حق و این موهبت الهی را موجب شکوفایی قابلیتهای معنوی انسان دانسته‌اند. در اندیشۀ مولانا و به تأسی از او سلطان‌ولد خلوت و عزلت امری ضروری نیست و مصاحبت با انسان کامل بسی برتر از آن است؛ این دو مرشد طریقۀ مولویه ذکر خدا را زدایندۀ اوهام از خاطر مریدان می‌دانند و مراتب ذاکران را متفاوت می‌شمارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Teachings of Mystic Treatments in Masnavi Molavi and their Reflections in Sultan Valad Masnavies

نویسندگان [English]

  • Davood Vaseghi 1
  • Mahdi Maleksabet 2
  • . Mohammad Kazem Kahdooyi 3
1 Ph.D. Candidate of Persian Literature, Yazd University, Iran
2 Professor of Persian Literature, Yazd University, Iran
3 Associate Professor of Persian Literature, Yazd University, Iran
چکیده [English]

 
1.Introduction
Mulana Jalal Al-din, is among Islamic world walked mystic, who never leave off Hazrate-Janan demand until his death and reach so many positions and experience in this line. He could guide so many humans in the water and clay world derision, using his alight course, and reached them to the court of nearness to God. Masnavi Maanavi, which is result of experience and meditation of Balkhi clerical mystic, is a complete collection in which, was emerged all behavior learnings as Mulana believes Masnavi Manavi is elder and head of the right seeker, after him. In Sepahsalar paper quoted from him was” after us, Masnavi will elder and head of seekers and will impllent and former of them” (Sepahsalar, 2008, p. 61).
Sultan Valad-elder Mulana Jalal al-din child- who was treated in his father –Mulana- ideology, provide with infinite doctorines (love path searcher), by creation the literation like tri- Masnavi (Ebteda Naameh, Robab Naameh & Enteha Naameh), Divane Ashaar & Majmooeh Maaref. Aflaki said :“he wrote 3 Masnaviat book and one Divan book, fulfill the world with educations and truths and strange mystry and make so many foolish Balidan to mystic learned and learned skilled, and express and wrote all his father’s words with strange example and unparalleled similar things”. (Aflaki, 1983, p. 2, 804). Valad reached in new experienced and exquisite positions in Tarighat path and guided seekers following that and his father Mulana and other grandee of Mulaviyeh Tarighat trainings.
In this opinion, Mulana words were so eminent and it should be mystic like Bayazid who could get this truths. (Aflaki, 1983/ 1, p. 434). As a result, he made description to his father toughts and exposed spiritual secrets for peoples (Sultan Valad, 1980, p. 472).
 
2.Methodology
Current research which is on library studies base with analytical descriptions method, aimed to show how much the trainings present in Masnavi Maanavi, reflects in Sultan Valad Masnavi’s, and what strange expressions were used by Sultan Valad in it’s description and illustration? At the beginning of every subject, Mulana words analyse and explain, and after that, Sultan Valad views express and will revealed these new concepts from spiritual subjects. In this regard, this study could represent reflection emounts Masnavi Manavi trainings in Sultan Valad Masanavis introduce Sultan Valad more and more to researchers.
 
3.Discussion
Human being enter in Solook route in purpose of reaching intended destination and cognition his spiritual existence, but supreme goal, which is reaching to scarification in Allah grade and cognition survival position, is not possible for everyone. On the other words, Saalek could reach to truth derivation, that is by contravene authority from himself, hearten in divine saints love and walk by these grandee training shining light and pass continuation and maelstrom of Solook route, healthy.
Mystics, everyone, manage program for Saalekan, relying on their scientific power and intuition experiences and with this strategy, guide them from matter world perigee to virtually world. Mulana and his following Sultan Valad, are raised different subjects, in terms of spiritual Solook; in this research, some subjects evaluated. 1/ Solook and mortification and self-fighting which included: 1-1: abandon self-will and reaching to beloved court. 1-2: concupiscence and good doings lapse. 1-3: self-mortification necessity. 1-4: Jihan with himself. 1-5: killing himself by God attention and divine view of mature human. 2/ mystic Solook and hunger necessity which included 1-2: acclaim to hunger. 2-2: hunger and mental exaltation. 2-3: hunger belong to divine and gentlefolks. 3/ mystic Solook and solitude and Chele Neshini which included: 3-1: solitude necessity. 3-2: existence in front of complete human beyond of Chelleh and solitude. 4/ mystical Solook and God mention necessity which included: 4-1: acclaim to mentioning. 4-2: mention to let human go from attachment lock. 4-: mention to burnish thought. 4-4: oral mention and heartfelt mention. 4-5: mentioner degrees. 4-6: mentionfrom divine side. 4-7: correlation between mentioner and mention and mentioned.
Valad, who demonstrate Mulana tought, try to explain and detail his father words, relying on tought heritage of Mulavieh group and it’s observational learnings, and guided followers by this strategy to divine nearness derivation.
 
4.Conclusion
. It could be concluded, from collaborative trainings of Mulavi Masnavi and Sultan Valad Masnavi, that Mulana believes the major route of self-examination is mertification and self-fighting and believes, one follow his curnal desire, stop from ascension to heaven. Also, Sultan valad believes attention to animal side and loosen divine side of human existence, results human to reman in soil world. Aaref Balkhi believes, soul is like a mouse, which destroy human worship, because contaminate human worship and deeds to affectation. Sultan Valad, too, following Mulana, believes folling concupiscence cause wasting doings. In Mulana opinion, no treasury would reach without ascesis afflication, and Saalek could reach to edification and refinement, when restrain oneself by living hard and moritification. This opinion appeare in Sultan Valad Masnavi’s, too. Mulana emphasize not be deceived by oneself, because never can be sure of his death, maybe if it is possible, continue his deceiving. In this regard, the remedy is Jihad with self, which, is possible with complete mortal attention. Sultan Valad, too, know the continue Jihad with self, in essential difficulties of Solook and believes that complete human could release Salek fromself devil by divine view.
Mulana, know arbitrary hunger, among one the supreme Solook principles and try to save this divine soul blessing from overburding and cause it’s flying in divine universe. Sultan Valad, too, following his practical manner of his father, Mulana, forbidden Salekan-e-Tarighat from long haired to secular foods and believe, hunger obligation would make the heart clear and glossy and prepare theophany the beloved saintship preliminary. Mulana and Sulatan Valad know the hunger belong to divine court specialists.
In mulana thought, when the companion were inharmony with Salek, solitude is necessary, on the other hand, when the companion were good, Salek should remain beside his sacred partner. However, in complete human view, presence is better than Chelleh and solitude. Sultan Valad, like Mulana, cherish presence by divine saint and believe the solitude should be from strangers, not from selected human.
Mulana, knows the God mention, burning the sensual demands and believes that human could discharge the heart from strangers by undertaking mention and released from mental trap. This idea exist in Sultan Valad Masnavi, too. In Aaref Balkhi opinion, mention devided in two type, oral and by heart, which heartfelt mention could discharge Salek existence from stranger. Sultan Valad, too, by dividing mention to oral and by heart, prepare heartfelt so much and believe true Salek should pay from entire to divine mention. Both Mulana and his son Sultan Valad, knows the mentioner degrees different and believe that mention is from God sake and in upper degrees, mention, mentioner and mentioned become one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Molavi
  • Sultan Valad
  • Masnavi Manavi
  • Sultan Valad Masnavies
  • Mystic Teachings
کتابنامه
   قرآن کریم.
- ابن بابویه، محمّد بن علی.(1403ه.ق). معانی­الأخبار. به اهتمام علی اکبر غفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم‏.
- ابن عربی، محیی­الدّین.(1384). فتوحات مکیه. ترجمه. تعلیق و مقدمه از محمّد خواجوی. باب 61 ـ74. چاپ دوم.تهران: انتشارات مولی.
- ابن قیم جوزیه، ابو عبد الله محمّد بن ابى بکر الدمشقى.(1425ه.ق). مدارج­السالکین‏. به اهتمام عبد الغنى محمّد على الفاسى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- افلاکی، شمس­الدّین محمّد.(1362). مناقب­العارفین. به کوشش تحسین یازیجی. چاپ تهران: انتشارات دنیای کتاب.
- باخرزی، یحیی.(1383). اورادالاحباب و فصوص­الآداب. به اهتمام ایرج افشار. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- بدلیسی، ابى یاسر عمار بن محمّد.(1999م). بهجة­الطایفة. به اهتمام ادوارد بدین‏. بیروت: دار النشر فرانز شتاینر.    
- ترمذی، محمّد بن علی.(1428ه.ق). کیفیة­السلوک الى رب­العالمین. به اهتمام عاصم ابراهیم الکیالى الحسینى الشاذلى الدرقاوى. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- چیتیک، ویلیام.(1389). راه عرفانی عشق: تعالیم معنوی مولوی. ترجمۀ شهاب­الدّین عباسی. چاپ پنجم. تهران: نشر پیکان.
- خرگوشی، ابو سعد عبد الملک بن محمّد.(1427ه.ق). تهذیب­الاسرار فى أصول التصوّف. به اهتمام امام سیّد محمّد على. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- زروانی، مجتبی.(1384). «خلوت در تصوّف». مجلۀ مطالعات عرفانی کاشان. شمارۀ اول.صص147 ـ  134.
- زمانی، کریم.(1389). میناگر عشق: شرح موضوعی مثنوی معنوی مولانا جلال­الدّین بلخی. چاپ هشتم. تهران: نشر نی.
- سپهسالار، فریدون بن احمد.(1387). رساله سپهسالار در مناقب حضرت خداوندگار. به تصحیح محمّد افشین وفایی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.
- سلطان­العلما، بهاءالدّین محمّد بلخى.(1382). معارف. به اهتمام بدیع­الزّمان فروزانفر. چاپ سوم. تهران: انتشارات طهوری.
- سلطان­ولد، بهاءالدّین محمّد.( 1389). ابتدانامه. به تصحیح محمّدعلی موحد و علیرضا حیدری. تهران: انتشارات خوارزمی.
- سلطان­ولد، بهاءالدّین محمّد.­(1376).انتهانامه. به تصحیح محمّدعلی خزانه دارلو. تهران: انتشارات روزنه.
- سلطان­ولد، بهاءالدّین محمّد.(­1359). رباب­نامه. به تصحیح علی سلطانی گردفرامرزی. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی مک گیل.
- سلطان­ولد، بهاءالدّین محمّد.(1377). معارف سلطان­ولد. به تصحیح نجیب مایل هروی. چاپ دوم. تهران: انتشارات مولی.
- سلمی، ابو عبد الرحمن محمّد بن الحسین.(1414). تسعة کتب فى اصول التصوّف و الزهد. به اهتمام سلیمان ابراهیم آتش. الناشر للطباعه و النشر و التوزیع و الاعلان‏.
- سنایی غزنوی، ابو المجد مجدود بن آدم.(1383). حدیقةالحقیقة و شریعةالطریقة. به اهتمام محمّد تقی مدرس رضوی. چاپ ششم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سهروردی، شهاب­الدّین ابوحفص.(1375). عوارف­المعارف. ترجمۀ ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی. به اهتمام قاسم انصاری. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- شمس تبریزی، محمّد بن علی.(1391). مقالات شمس تبریزی. به تصحیح محمّدعلی موحد. چاپ چهارم. تهران: انتشارات خوارزمی.
- شهیدی، سیّد جعفر.(1373). شرح مثنوى. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.‏
- شیمل، آن ماری.(1374). ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه و توضیحات از عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهگ اسلامی.
- قشیری، عبدالکریم بن هوازن.(1374). رساله قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. به تصحیح بدیع­الزّمان فروزانفر. چاپ چهارم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مجلسی، محمّد باقر.( 1403ه.ق). بحارالأنوار. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ‏
- محقق ترمذی، برهان­الدّین.(1377). معارف: مجموعه مواعظ و کلمات سیّد برهان­الدیّن محقق ترمذی. به تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر. چاپ دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- مستملی بخاری. اسماعیل.(1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. به تصحیح محمّد روشن. تهران: انتشارات اساطیر.
- مولوی، جلال­الدّین.(1389). فیه ما فیه. به تصحیح بدیع­الزّمان فروزانفر. تهران. انتشارات امیر کبیر. چاپ سیزدهم.
- مولوی، جلال­الدّین. (1363). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد ا. نیکلسون. به اهتمام نصرالله پورجوادی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- میبدی، ابوالفضل رشید الدّین.(1371). کشف­الأسرار و عدة­الأبرار. به اهتمام علی­اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیر کبیر.
- نجم­الدّین کبری، احمد بن عمر.(1364). رساله الی الهائم الخائف من لومة اللائم. تصحیح و توضیح از توفیق هاشم سبحانی. تهران: سازمان انتشارات کیهان.
- نجم رازی، ابوبکر عبدالله بن محمّد.(1389). مرصاد العباد. به اهتمام محمّد امین ریاحی. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- همایی، جلال­الدّین.(1385). مولوی­نامه: مولوی چه می­گوید؟. تهران: نشر هما. چاپ دهم.