واکاوی قداست مکانی گور دخمه دکان داود در سرپل ذهابِ کرمانشاه در آیین اهل حق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 باستان شناسی،دانشگاه هنر،اصفهان

2 باستان شناسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه تهران

چکیده

مکان‌های مقدس در یک کارکرد نقطه مشترکی دارند و آن دربرگرفتن امر قدسی است و معماری از دیرباز بستر تبلور اندیشه های متعالی انسان،تجلی گاه احساسات ناب بشری و خاستگاه تحقق کمالات آدمیان بوده است. داده های پژوهش که از طریق بازدید و مشاهده اثر و مراسم مذهبی، و نیز مصاحبه و بررسی اسناد گردآوری شده است متعلق به گروهی است که در استان کرمانشاه با عنوان یارسان یا اهل حق شناخته می شوند.گوردخمه دکان داود به عنوان یک مکان مقدس که روزانه در آنجا به عبادت پرداخته می شود نمودی از فضایی مقدس و معنوی است که توسط پیروان اهل حق از دیرباز مورد ستایش و عبادت قرار گرفته است. حس قداست، در این بنا با انجام نیایش و برگزاری مراسم مذهبی در جوار آن، به معنای واقعی به عبادت کننده و پیروان این آیین و حتی به کسانی که به عنوان بازدیدکننده یک اثر تاریخی به آنجا می‌روند القا می‌شود و پیروان آن پیوسته در تلاش‌اند با انجام مراسم مذهبی، به این مکان روح و تقدس بدهند. قدسی به منزله امری انتزاعی و رابطه آن با جهان واقعیت، محوری ترین بحث این پژوهش است که سعی بر آن است تا با نگاهی اجمالی به ماهیت آیین اهل حق، به بیان مفهوم امر قدسی و تجلی آن در گوردخمه دکان داود به عنوان یک معماری قدسی بپردازیم که استعاره قابل رویت برای یک دنیای مذهبی محسوب می‌شود و آنچه قداست این مکان را تبیین می کند فارغ از ظاهر معماری آن، به امر قدسی اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the spacial sanctity of Dokkan-Davood in Sarpol-e Zahab, Kermanshah in the religion of the Ahl-e Hagh

نویسندگان [English]

  • poorya Heydarimehr 1
  • Ali Asghar Salahshoor 2
  • Bahman Firoozmandi 2
1 Archaeology،Art University of Isfahan
2 Archaeology،Faculty of Literature and Humanities،University of Tehran
چکیده [English]

The research data is collected through visiting and observing monument and ceremonies, as well as interviewing and studying documents belonging to a group known in Kermanshah province as Yaresan or Ahl-e Hagh. In this study, it was assumed that if a place is a place of religious activity or its purpose, then that place is sacred. The defects, filth, and uncleanness of daily life are eliminated in this place. The sanctity of this place is local and Dokkan-e Davood rock-cut is considered sacred for the followers and believers of the religion of Ahl-e Hagh. The holy thing and its manifestation in everything has a deep and complex connection with the issue of "Dun be Dun" in the religion of Ahl-e Hagh. Holy as an abstract matter and its relationship with the real world is the most central discussion of this research which try to express the concept of the holy thing and its manifestation in the Dokkan-e Davood rock-cut as a sacred architecture with an overview of the nature of Ahl-e Hagh religion on which is a visible metaphor for the religious world, and what explains the sanctity of this place, regardless of its architectural appearance, refers to the holy thing. Therefore, we seek to answer this question by presenting historical reports: What is the relationship between the Dokkan-e Davood rock-cut as a work of historical architecture and its sanctity? The data of this research is library-field studies and research method and methodology of text are descriptive-analytical, and narrative respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Thing
  • Sacred Place
  • Dokkan-e Davood Rock-Cut
  • Ahl-e Hagh
اتو، رودولف. (1380)، مفهوم امر قدسی، ترجمه همایون همتی، تهران: نقش‌جهان.
الیاده، میرچا. (1376)، مقدس و نامقدس، ترجمه نصرالله زنگویی، تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1380)،  مقدس و نامقدس، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: خرد ناب.
الیاده، میرچا. (1393)، تصاویر و نمادها، ترجمه محمدکاظم مهاجری، تهران: نشر پارسه.
الیاده، میرچا. (1393)، نمادپردازی، امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر.
بررتون، جوئل. (1377)، «فضای مقدس»، ترجمه مجید محمدی. تهران. نامه فرهنگ.
بُلخاری قهی، حسن. (1392). «معماری مقدس، تجسم اصل تناظر میان عالم و آدمی». کیمیای هنر. س 2. ش 8. 17-25.
بهار، مهرداد. (1362)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: توس.
پرتوی، پروین. (1387)، پدیدارشناسی مکان، تهران: فرهنگستان هنر.
تربیت جو، ‌محمدعلی؛ اسلامی، سید غلام‌رضا. (1397). «مکالمه انسان و مکان مقدس جستاری بر نقش مخاطب در فهم قداست مکان». هویت شهر. س 12. ش 35. 65-74.
تهامی، مرتضی. کاویانی راد، مراد. (1394). «تبیین قلمرو و فضای برگزیده در اندیشه و اسطوره ایرانیان باستان». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. س 15. ش. 37. 25-46.
جوادی، شهره. عرب سلغار، ندا. (1392). «تجلی قداست آب در آرامگاه سعدی شیراز». نشریه باغ نظر. س 10. ش 26. 13-22.
حمیدیان، سعید. (1394)، شاهنامه فردوسی بر اساس نسخه مسکو، تهران: قطره.
خدابنده، عبدالله. (1384)، شناخت فرقه اهل حق (علی‌اللهیان)، تهران: امیرکبیر.
خواجه­الدین، سید محمدعلی. (1362)، سرسپردگان: تاریخ و شرح عقاید دینی و آداب‌ورسوم اهل حق (یارسان)، تهران: کتابخانه منوچهری.
دورینگ، ژان. (1378)، موسیقی و عرفان (اهل حق)، ترجمه سودابه فضائلی، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
دهقان‌زاده، سجاد. نامیان، حسن. (1397). «قداست و نمودهای آن در بودیسمِ مهایانه». دوفصلنامه پژوهش‌های ادیانی. س 6، ش 12، 7-28.
دیاکونوف، ایگور میخایلوویچ. (1371)، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رالینسون، هنری. (1362)، سفرنامه رالینسون (گذر از زهاب به خوزستان)، ترجمه دکتر سکندرامان الهی بهاروند، تهران: آگاه
ریویر، کلود. (1381)، درآمدی بر انسان‌شناسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نی.
زرین­کوب، عبدالحسین. (1377)، ارزش میراث صوفیه، ج8، تهران: امیرکبیر.
سلطانی، محمدعلی. (1371)، سه گفتار تحقیقی در آیین اهل حق، تهران: سها.
سلیمی، مینا. شریف‌زاده، محمدرضا. بنی‌اردلان، اسماعیل. (1399). «پدیدارشناسی مکان‌های مقدس باتکیه‌بر معماری ایرانی - اسلامی (نمونة موردی: مسجد تاریخی شیخ لطف‌الله اصفهان)». فصلنامه علمی عرفان اسلامی. س 16، ش 63، 251-267.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386)، قلندریه در تاریخ (دگردیسی‌های یک ایدئولوژی)، تهران: سخن.
صفی‌زاده بوره که ئی، صدیق. (1357). «سلطان اسحاق و آیین یارسان». بررسی‌های تاریخی. ش 57، 130-146.
صفی‌زاده بوره که ئی، صدیق. (1360)،  مشاهیر اهل حق، تهران: کتابخانه طهوری.
صفی‌زاده بوره که ئی، صدیق. (1361)، دوره هفتوانه، جزوی از نامه مینوی سرانجام، تهران: هیرمند.
صفی‌زاده بوره که ئی، صدیق. (1375)، نامه سرانجام یا کلام خزانه، تهران: هیرمند.
فضایی، یوسف. (1384). «چند کلمه درباره طریقه اهل حق». چیستا. ش 224 و 225، 313-320.
القاضی، مجید. (1359)، آیین یاری، تهران: کتابخانه طهوری.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1392)،  نامه باستان: ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، ج اول، از آغاز تا پادشاهی منوچهر، تهران: سمت.
گرابر، اولگ. (1367). «حس قداست، ارزش‌های تقدیس شده در مکان‌های مقدس». مجله پیام یونسکو. ش 219، 27-31.
گوبینو، کنت. (1384)، سه سال در آسیا، سفرنامه کنت دوگوبینو، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: قطره
گیرشمن، رومن. (1371)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، تهران: علمی و فرهنگی.
مالرب، میشل. (1381)، انسان و ادیان، ترجمه مهران توکلی، تهران: نی.
معین، محمد (1383)، فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر.
مالمیر، تیمور. (1387). «کُرد در شاهنامه». مجله مطالعات ایرانی. ش 14. 161-174
نوراللهی، علی. (1343)، برهان الحق، ج 2، تهران: امیرکبیر.
واندنبرگ، لوئی. (1345)، باستان­شناسی ایران باستان، ترجمه یوسف مجید زاده، تهران: دانشگاه تهران.